Αρχαιολογική Α.Ε.

Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία (άρ. 21 παρ. 1 Ν. 3028/2002), όλα τα αρχαία κινητά που ανευρίσκονται εντός της ελληνικής επικράτειας ανήκουν στο ελληνικό κράτος. Ως εδώ ας πούμε καλώς. Θα μπορούσε να αμφισβητηθῄ θεωρητικώς ο αποκλεισμός της ιδιωτικής ιδιοκτησίας στα αρχαία αντικείμενα, αλλά δεν θα ακολουθήσω εδώ αυτήν την γραμμή επιχειρηματολογίας.

Θέλω αντιθέτως σε αυτό το άρθρο να εξερευνήσω την δυνατότητα συνεργασίας του Υπουργείου Πολιτισμού με ιδιώτες στο πεδίο των ανασκαφών.

Πρόταση πρώτη:

Ένας ιδιώτης θα μπορούσε να συμμετάσχῃ φυσικά σε μια κρατική ανασκαφή ως χορηγός (αναφέρομαι φυσικά σε κάποια άλλη χώρα και όχι στην κάποτε πατρίδα της χορηγίας και σημερινή μεγαλύτερη εχθρά της Ελλάδα). Με ενδιαφέρει όμως κάτι παραπάνω: μια ιδιωτική ανασκαφή υπό κρατική επίβλεψη.

Υποστηρίζω ότι ένα τέτοιο εγχείρημα θα συνιστούσε μια αμοιβαίως επωφελή συμφωνία. Γιατί να το επιτρέψῃ το κράτος είναι μάλλον απλό να συναχθῄ: δει χρημάτων. Το Υπουργείο μπορεί κάλλιστα να αναθέσῃ σε ένα ιδιώτη με τους απαιτούμενους πόρους την εκτέλεση των εργασιών και να επιβλέψῃ την πρόοδό τους μέσῳ της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Το ενδιαφέρον όμως είναι να δώσουμε ένα κίνητρο στον ιδιώτη να χρηματοδοτήσῃ μια εργασία τόσο δαπανηρή και χρονοβόρα όσο η ανασκαφή.

Το κίνητρο δεν μπορεί να είναι άλλο από το κέρδος. Και το κέρδος θα μπορούσε να επιτευχθῄ με δύο βασικά τρόπους.

Πρόταση δεύτερη:

Ο πρώτος είναι η διαχείριση και εκμετάλλευση του αρχαιολογικού χώρου μετά την ανασκαφή. Όπως ακριβώς ιδιωτικές εταιρείες κατασκευάζουν ένα αυτοκινητόδρομο και εισπράττουν τα διόδια επί π.χ. εικοσαετία, έτσι ακριβώς μια ιδιωτική αρχαιολογική εταιρεία θα μπορούσε να αποσβέσῃ την επένδυσή της και να απολάβῃ κέρδος από την είσπραξη των εισιτηρίων, τις πωλήσεις αναμνηστικών και αντιγράφων, ενδεχομένως από ένα εστιατόριο ή ξενοδοχείο στον παρακείμενο χώρο κ.λπ.

Συχνά όμως αυτό δεν θα είναι αρκετό, ενόψει του ότι οι μείζονες αρχαιολογικοί χώροι έχουν λίγο πολύ ανασκαφεί. Στην περίπτωση αυτή νομίζω ότι μπορούμε να προχωρήσουμε ένα βήμα παραπέρα.

Πρόταση τρίτη:

Γιατί να μην εκχωρηθῄ στον ανασκαφέα το δικαίωμα να εμπορεύεται όσα ευρήματα τυχόν κρίνωνται μη σπουδαίας αρχαιολογικής αξίας από μια αρμόδια επιτροπή του Υπουργείου; Πολύς κόσμος δεν συνειδητοποιεί ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των ευρημάτων μιας ανασκαφής έχει μηδαμινή επιστημονική ή αισθητική αξία και προορίζεται κυρίως όχι βέβαια για έκθεμα σε μουσείο, αλλά για περιεχόμενο αποθηκών. Εγώ προτείνω μετά την ανασκαφή, την αποθήκευση, που περιλαμβάνει φωτογράφιση και καταλογογράφηση την πιθανή συντήρηση, την μελέτη και ενδεχόμενη δημοσίευση, όσοι λύχνοι, χάντρες, αμφορίσκοι και λοιπή αρχαία σαβούρα δεν παρουσιάζει ενδιαφέρον, να παραχωρήται στον ιδιώτη προς πώληση.

Σε μια τέτοια παραχώρηση της κυριότητας φυσικά θα υπάρχουν σοβαροί περιορισμοί, που θα αποσκοπούν στην διατήρηση του ευρήματος στην καλύτερη δυνατή κατάσταση (αρχή της συντήρησης), στον έλεγχο της πορείας του μέχρι τον τελικό αποδέκτη (αρχή της ανιχνευσιμότητας) και στην διαθεσιμότητά του για πιθανή μελλοντική επιστημονική αξιοποίηση (αρχή της διαθεσιμότητας). Απαγορεύεται π.χ. η φθορά ή η καταστροφή του αρχαίου, απαιτείται άδεια του δικαιοπαρόχου για την μεταβίβαση της κυριότητας, απαγορεύεται η ενεχύραση, παραχωρείται στο ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού δικαίωμα προτιμήσεως.

Εύλογα θα αντέτεινε κανείς ότι κανείς δεν πρόκειται να ενδιαφερθῄ για αντικείμενα χωρίς αρχαιολογική αξία, και μάλιστα οι μεγάλοι συλλέκτες και τα αρχαιολογικά μουσεία του εξωτερικού. Αυτό φαίνεται πιθανόν, ενδεχομένως μάλιστα να καθιστᾴ την πρότασή μου μη βιώσιμη οικονομικά, δεν μπορώ να ξέρω εκ των προτέρων. Εκείνο που δεν είναι παράλογο όμως είναι η πώληση πολλών και φτηνών σε πολλούς αντί λίγων και ακριβών σε λίγους, με άλλα λόγια η «εκλαΐκευση» της κατοχής αρχαίων αντικειμένων.

Η αρχαιοκαπηλεία γενικά βασίζεται στην ανισορροπία προφοράς και ζήτησης αρχαιολογικών αντικειμένων, την οποία προκαλεί ακριβώς το κρατικό μονοπώλιο ιδιοκτησίας επί των αρχαίων, με αποτέλεσμα να μην ικανοποιήται η ζήτηση του ιδιωτικού τομέα. Το αποτέλεσμα είναι αυτό που παρατηρείται πάντοτε σε ανάλογες περιπτώσεις, δηλαδή η μαύρη αγορά: αρχαιοκαπηλεία, λαθρανασκαφές, διαφθορά κ.λπ. Αλλά όχι μόνο: ο γεωργός που ανακάλυψε την Αφροδίτη της Μήλου και πλούτισε ο ίδιος και την προσέφερε στην ανθρωπότητα. Ο εγγονός του όμως που, χτίζοντας το σπίτι του, τυχόν ανακάλυψε τα θεμέλια κάποιου ρωμαϊκού κτίσματος, αντί να θεωρήσῃ ότι βρήκε θησαυρό, ασφαλώς θα βιάστηκε να τα γκρεμίσῃ...

Με την πρότασή μου το πρόβλημα θεωρώ ότι αντιμετωπίζεται στην ρίζα του, διότι α) οι τιμές των προς πώλησιν αρχαίων θα μειωθούν λόγῳ της νομιμότητάς τους, άρα οι πιθανοί αρχαιοκάπηλοι χάνουν πολύ από το κίνητρό τους, β) οι τόποι λαθρανασκαφών θα αντικατασταθούν σε πολύ μεγάλο ποσοστό από νόμιμες ιδιωτικές ανασκαφές υπό κρατική επίβλεψη, άρα η ουσιαστικά μόνη πηγή προς πώλησιν αρχαίων αντικειμένων θα εκλείψῃ, άρα οι πιθανοί αρχαιοκάπηλοι χάνουν και την πρώτη ύλη τους. Δεδομένου ότι αυτή η πρώτη ύλη του εμπορίου τους δεν είναι απεριόριστη ούτε ανανεώσιμη, μακροπρόθεσμα η αρχαιοκαπηλεία θα εκλείψῃ ή εν πάσῃ περιπτώσει θα χάσῃ πολλή από την σημασία της.

Μόνο πιθανό πρόβλημα είναι φυσικά η πανταχού παρούσα νεοελληνική διαφθορά. Ας σκεφτούμε όμως: εφόσον εμπιστευόμαστε τους Έλληνες αρχαιολόγους να ανασκάπτουν μόνοι τους, χωρίς να λογοδοτούν παρά στην συνείδησή τους και στην επιστημονική κοινότητα, γιατί δεν τους εμπιστευόμαστε ως επόπτες των ανασκαφών άλλων; Περιττό να υπογραμμίσω πόσο ωφέλιμη θα μπορούσε να είναι η σχέση ιδιωτών αρχαιολόγων, εργαζόμενων σε ιδιωτικές αρχαιολογικές εταιρείες, και κρατικών αρχαιολόγων, εποπτών εκ μέρους του Υπουργείου Πολιτισμού (στην περίπτωση της Ελλάδας ίσως θα έπρεπε να λέγεται Υπουργείο Εκπολιτισμού βέβαια).

Γι’ αυτά πολεμήσαμε, έγραψε ο μέγας Μακρυγιάννης. Ασφαλώς. Πολεμήσαμε για να έχουμε την πολύτιμη ελευθερία να τιμάμε, να αγαπάμε και να αγαλλώμαστε με τα σημάδια που άφησαν οι πρόγονοί μας μέσα στον ιστορικό χρόνο. Και ο καλύτερος τρόπος να αυξήσουμε αυτήν την ελευθερία είναι αυτός που περιέγραψα στο κείμενο.

Casus belli II – ο βρυχώμενος μυς...

Με πόλεμο απείλησε γραπτώς ο Τ/Κ δήθεν Πρόεδρος, ειρηνοποιός, αριστερός βεβαίως βεβαίως κ.λπ. κ.λπ. Μεχμέτ Αλί Ταλάτ τις κυβερνήσεις του Λιβάνου και της Αιγύπτου, σε περίπτωση που προχωρήσουν σε συνεκμετάλλευση των τυχόν υπαρχόντων υποθαλάσσιων κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου με την Κυπριακή Δημοκρατία, βάσει των συμφωνιών που έχουν υπογράψει. Σε περίπτωση μάλιστα που τα πράγματα καταλήξουν σε θερμό επεισόδιο, δεν παρέλειψε φυσικά να επικαλεστῄ και την συνδρομή της μαμάς Τουρκίας, εμπνεύστριας άλλωστε της πολιτικής των απειλών πολέμου, της τζάμπα μαγκιάς, του χαβαλέ τσαμπουκά κ.λπ. κ.λπ.

Κατά τα άλλα η ΕΕ ασχολείται με την άρση της λεγόμενης «απομόνωσης» των Τουρκοκυπρίων και κάποιοι στην ΜΚΟ που λέγεται ελληνικό ΥπΕξ βλέπουν στον ύπνο τους τον εφιάλτη του «εκτροχιασμού» και γεμίζουν τα δοχεία νυκτός τους...

Siezen Sie mich nicht bitte! Ή: Γιατί δεν είμαι κύριος...

Ένα από τα κληροδοτήματα του γαλλοτραφούς καθωσπρεπισμού του 19ου αιώνα στην γλώσσα μας είναι και ο πληθυντικός ο λεγόμενος ευγενείας και η περίπου παρομαρτούσα προσφώνηση ευγενείας κύριε/κυρία/δεσποινίς. Έχω καταγράψει κάποιους από τους λόγους για τους οποίους απεχθάνομαι όλες αυτές τις τυπικότητες:

– Καθαρά γλωσσικά ο πληθυντικός ευγενείας δημιουργεί σολοικισμούς. Αν μου πουν π.χ. «στενοχωρημένο σας βλέπω σήμερα, κύριε Αναγνωστόπουλε», η μετοχή που κατηγορείται στο αντικείμενο συμφωνεί μαζί της μόνο κατά πτώση και γένος, όχι όμως και κατά τον αριθμό, ως έδει. Η ανωμαλία αυτή αποδεικνύει ότι ο πληθυντικός ευγενείας δεν έχει χωνευθεί στην ελληνική γλώσσα, αλλά παρέμεινε ένα εξ εσπερίας ψιμύθιο της εποχής, όπως τα χειρόκτια και τα μονύελα. Καιρός να πάῃ να τα συναντήσῃ λοιπόν.

– Κοινωνικά και πολιτικά ο πληθυντικός ευγενείας τείνει να διαχωρίζῃ τους ανθρώπους, να υπογραμμίζῃ την ταξική τους διαστρωμάτωση, να υπενθυμίζῃ την οικονομική διαφορά ή το μορφωτικό χάσμα, να δίνῃ αφορμή σε σχόλια του τύπου «σας παρακαλώ, κύριε, δεν γνωριζόμαστε κι απ' τον στρατό!». Χέρι χέρι με το αδερφάκι του, την προσφώνηση «κύριε/κυρία», χωρίζει τους ανθρώπους σε κυρίους και δούλους, άξιους του σεβασμού και της τυπολατρικής ευγένειας και ανάξιους της ισότιμης κοινωνικής αναγνώρισης. Δεν ενώνει, αποξενώνει και απομακρύνει. Δεν δείχνει αγάπη, κοινωνία, ευθύτητα, αλλά απόσταση, έλεγχο, δισταγμό.

– Είναι ανελλήνιστος. Αυτό από μόνο του δεν πειράζει, στην συγκεκριμένη περίπτωση όμως αντιτίθεται σε μια μακρά παράδοση αιώνων, την οποία νιώθω πολύ περισσότερο δικιά μου (χωρίς να αποκλείω για άλλους να ισχύῃ το αντίστροφο). Με αυτό θέλω να πω ότι εντάχθηκε εξωτερικά στην ελληνική γλωσσική παράδοση και σημάδια αυτής της άνωθεν και όχι βιωμένης επιβολής είναι οφθαλμοφανώς ορατά. Όταν στην ελληνική (και όχι μόνο βέβαια) θρησκευτικότητα ο πιστός απευθύνεται στον Θεό με το «ελέησον», είναι τοὐλάχιστον κωμικό να απευθύνεται στον παππά με το «σεις και με το σας» και άλλα σουσουδίστικα που δικαίως καυτηρίασε η λαϊκή παράδοση (όπως ακριβώς είναι παράλογο και ματαιόδοξο να ευλογήται ο Θεός ως Άγιος και να αποκαλήται ο Πατριάρχης Παναγιώτατος). Όταν στην κοσμική παράδοση ο αυτοκράτορας είναι ο κυρ-Μανουήλ ή ο κυρ-Αλέξιος, είναι υπερφίαλες οι προσφωνήσεις «κύριε καθηγητά», «κύριε γενικέ», «κύριε διευθυντά» και λοιπές τερψιώτιες. Στην ημέτερη παράδοση μάλιστα η τιμή προσνέμεται στον πάντα ισότιμο συμπολίτη με την προσφώνηση «του λόγου σου». Απευθυνόμαστε στον πλησίον ως Λόγο, ως λογικό ον, συνέταιρο στην πολιτική κοινωνίας μας κατά τον βαθμό της λογικότητάς του και όχι κατά την έκταση της εξουσίας και της ισχύος του.

Παρωνυχίδες ασφαλώς θα πῃ κανείς, ζουράρειες αναμασήσεις και ανεμομυλομαχίες, κατάλληλες για να γεμίσω ένα βαρετό χειμερινό απόγευμα στην Κολωνία.

Ίσως είναι καιρός όμως να πάψουμε να είμαστε κύριοι, υπονοώντας εκόντες άκοντες ότι κάποιοι άλλοι είναι δούλοι, σύντροφοι ή συνέλληνες (ακόμα και συνιστολόγοι!). Και να ξαναγίνουμε απλά ο Θανάσης ο Αναγνωστόπουλος, η μοναδική και ανεπανάληπτη στον χρόνο προσωπικότητα, την οποία σημαίνει το ακριβό όνομά μας.

Δεν νομίζω ότι χρειαζόμαστε κάτι παραπάνω.

Υπέρ της ελευθερίας επιλογής φύλου του τέκνου

Σκηνή πρώτη: Κλινική γονιμότητας.

Αυτή, αιδημόνως χαμηλοβλεπούσα, συντετριμμένη από το βάρος της ενοχής της. Αυτός, αγέρωχος επιφανειακά, το τσιγκελωτό του μουστάκι ίσα που μπορεί να κρύψῃ την ταραχή του. Μετά από έξι κορίτσια το πράγμα είναι πλέον σοβαρό.

Ρητορεύει η μόνη ελπίδα τους, ο από μηχανής ιατρός:

– Γεννηθήτω υμίν διάδοχος...

Σκηνή δεύτερη: Μαιευτήριο.

Ειδική μονάδα της Διεύθυνσης Προστασίας Κρατουσών Ηθικών Αντιλήψεων εισβάλλει αιφνιδιαστικά στο δωμάτιο όπου κοιμούνται η εξιλεωμένη μήτηρ, ο ευτυχής πατήρ και ο ανυποψίαστος διάδοχος.

Μιλάει ο επικεφαλής αστυνομικός:

– Θα ξαναδήτε τον διάδοχο μόλις τελειώσῃ το Γυμνάσιο, ποταποί εγκληματίες!

Σκηνή τρίτη: Γιάφκα με σερνικοβότανο.

Του ανταποκριτού μας

Νέα μεγάλη επιτυχία των διωκτικών αρχών σημειώθηκε χτες την νύχτα με την άριστα ωργανωμένη επιχείρηση εισβολής σε γιάφκα στο Σιρμπάνιον Αχαΐας. Στο εν λόγῳ άντρο του εγκλήματος δρούσε ανεξέλεγκτα επιχείρηση παραγωγής και εμπορίας του απαγορευμένο φυτού «σερνικοβότανο». Κατασχέθηκαν περίπου 500 γραμμ. (τρία «ματσάκια», κατά την ονομασία της πιάτσας) του επικίνδυνου για τις κρατούσες ηθικές αντιλήψεις φυτού, τα οποία πρόκειται να καταστραφούν εντός των ημερών στην υψικάμινο. Η επικεφαλής της εγκληματικής οργάνωσης, η οποία είναι γνωστή ως «κυρα-Φιλίτσα» και φέρεται να είναι άνω των 80 ετών, διέφυγε την σύλληψη. Οι έρευνες συνεχίζονται.

Δεν πρόκειται φυσικά για κάποιο διεστραμμένο σενάριο επιστημονικής φαντασίας, αλλά για απλές, καθημερινές σκηνές της Ελλάδας των αρχών του εν Κυρίῳ έτους 2007:

Σύμφωνα με το άρ. 26 παρ. 1 Ν. 3305/2005 (ΦΕΚ Α΄ – 17/27 Ιανουαρίου 2005) «όποιος προβαίνει σε επιλογή φύλου για μη ιατρικούς λόγους..., τιμωρείται με ποινή κάθειρξης μέχρι δεκαπέντε (15) ετών».

Ευτυχείς και προπαντός υγιείς να σας συντροφεύσῃ όλους το νεογνό έτος!