Το Αιγαίο ανήκει όπου λέει το Δίκαιο της Θάλασσας (και τα ψάρια του επίσης!)

Θέλω να γράψω δυο τρία βαρετά νομικά λογάκια για την εφαρμογή του Δικαίου της Θάλασσας στο Αρχιπέλαγος, ιδίως για κάποια θέματα που δεν είναι τόσο γνωστά όσο τα διάσημα 12 μίλια. Πρόκειται για νομικές ρυθμίσεις που επιτρέπουν στην Ελλάδα να επεκτείνῃ την κυριαρχία της, αλλά ακόμη δεν έχουν ληφθεί υπόψιν (;) από τον ελληνικό πολιτικό σχεδιασμό.

Α) Η Ελλάδα δεν έχει καθορίσει, όπως έχει δικαίωμα, κόλπους ιστορικής σημασίας, τα ύδατα στο εσωτερικό των οποίων περιάγονται στο προνομιακό καθεστώς των εσωτερικών υδάτων, με αποτέλεσμα να προωθούνται και οι γραμμές βάσεις, από τις οποίες υπολογίζεται η υφαλοκρηπίδα. Η πλούσια κατάτμηση των ελληνικών ακτών ευνοεί την κήρυξη κόλπων ως ιστορικών, ανεξάρτητα από το μήκος των 24 μιλίων μεταξύ των άκρων του στομίου τους, που κανονικά ισχύει. Ενδεικτικά μπορώ να αναφέρω τον Μεσσηνιακό, Λακωνικό, Σαρωνικό, Αργολικό, Παγασητικό, Κασσάνδρας, Σιθωνίας κ.λπ.

Β) Η Ελλάδα χρησιμοποιεί κανονικές και όχι ευθείες γραμμές βάσης για τον προσδιορισμό των διάφορων θαλασσίων ζωνών. Η διαφορά τους έγκειται στο εξής: οι κανονικές γραμμές βάσης ακολουθούν λίγο πολύ το περίγραμμα των ακτών, συγκεκριμένα την γραμμή της κατωτάτης ρηχίας, ενῴ οι ευθείες σχηματίζονται κατά βάσιν με την χάραξη ευθειών γραμμών μεταξύ ακρωτηρίων, υπό την προϋποθέση ότι η ακτογραμμή διακόπτεται από έντονες κολπώσεις ή υπάρχει συστάδα νήσων κοντά στην ακτή και εφόσον η ευθεία γραμμή βάσης ακολουθεί σε γενικές γραμμές την κατεύθυνση της φυσικής ακτογραμμής. Τα κριτήρια αυτά, όπως είναι αναμενόμενο, έχουν εφαρμοστεί έως τώρα μάλλον χαλαρά και με σαφές επεκτατικό πνεύμα εκ μέρους των παρακτίων κρατών (μεταξύ των οποίων, έκπληξη!, και η Τουρκία). Μια μετρημένη εφαρμογή του συστήματος από την Ελλάδα θα είχε ως αποτέλεσμα να περικλεισθούν από εσωτερικά ύδατα νησιά όπως τα Κύθηρα, η Γαύδος, η Θάσος, η Λευκάδα, η Σαλαμίνα, η Αίγινα, η Εύβοια κ.λπ.

Γ) Μια ακόμη δυνατότητα, στα όρια της νομιμότητας όμως, είναι η διεκδίκηση καθεστώτος αρχιπελαγικών υδάτων. Το ευνοϊκό αυτό καθεστώς, που είναι για το παράκτιο κράτος χειρότερο απο εκείνο των εσωτερικών υδάτων, αλλά πολύ καλύτερο από την αιγιαλίτιδα ζώνη, έχει προβλεφθεί μόνο για αποκλειστικά αρχιπελαγικά κράτη (π.χ. Φιλιππίνες, Μικρονησία), με συνέπεια να έχῃ αποκλειστεί από την ρύθμισή του το κατ’ εξοχήν Αρχιπέλαγος. Ωστόσο, επειδή στο Διεθνές Δίκαιο η πρακτική (κοινώς: η βία) έχει τοὐλάχιστον τόση αξία όση ο νόμος, μια σειρά κρατών από την μεγαλοπρεπή Αυστραλία, την φιλόπτωχο Δανία, την συνάδελφο Πορτογαλία έως την ταπεινή Ερυθραία έχουν χαράξει αρχιπελαγικές γραμμές βάσεις για αρχιπελάγη που τους ανήκουν. Δεν βλέπω τον λόγο λοιπόν για τον οποίο και η φιλτάτη Ελλάς δεν θα μπορούσε, έστω ως διαπραγματευτικό όπλο, να περικλείσῃ τις Κυκλάδες και τα Δωδεκάνησα στις τρυφερές αγκάλες των αρχιπελαγικών γραμμών βάσεως.

Δ) Τέλος, και ως προς την περιώνυμη υφαλοκρηπίδα, η Ελλάδα διεκδικεί υφαλοκρηπίδα έως του βάθους των 200 μέτρων ή της δυνατότητας υποθαλάσσιας εκμετάλλευσης, την στιγμή που το ισχύον καθεστώς προβλέπει όλην την προέκταση του χερσαίου εδάφους μέχρι το εξωτερικό χείλος του υφαλοπλαισίου ή απόσταση 200 μιλίων (!) από τις γραμμές βάσης. Για να αντιληφθῄ κανείς πιο εύκολα το μέγεθος της διαφοράς, αναφέρω ότι το υφαλοπλαίσιο αποτελείται από την (γεωλογική) υφαλοκρηπίδα, το υφαλοπρανές και το ηπειρωτικό ανύψωμα μαζί. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι σε περίπωση επίλυσης των ελληνοτουρκικών διαφορών ολόκληρο το Αιγαίο θα ανήκε στην υφαλοκρηπίδα κάποιου, και μαζί με αυτό και τα ψάρια του ου μην αλλά και οι δυστυχείς αναρχικοί του...