Πες μου πού πουλάν καρδιές...
Σύμφωνα με το άρ. 2 Ν. 2737/1999 «Η αφαίρεση ιστών και οργάνων με σκοπό τη μεταμόσχευση γίνεται χωρίς οποιοδήποτε αντάλλαγμα [...]» και, για όποιον δεν κατάλαβε, το άρ. 20 προβλέπει ποινές που φτάνουν μέχρι την κάθειρξη για τους «εγκληματίες».
Προς τι όμως τα εισαγωγικά; Δεν είναι τάχα εγκληματίες όσοι εμπορεύονται τον φρικτό ανθρώπινο πόνο; Όσοι επιβιώνουν χάρη στο χρήμα τους κυριολεκτικά παρασιτώντας στην σάρκα του φτωχού συμπολίτη τους; Όσοι ευτελίζουν την ιερότητα του ανθρώπινου σώματος ως αναπόσπαστου μέρους της προσωπικότητας και κατ’ επέκταση της συνταγματικά προστατευόμενης ανθρώπινης αξιοπρέπειας;
Όχι βέβαια.
Ό,τι δεν απαγορεύεται, επιτρέπεται. Για να απαγορευθῄ όμως απαιτείται βλάβη, και μάλιστα σοβαρή. Primum non nocere, που λένε και οι ιατροί. Cui nocet όμως η απαγόρευση εκποίησης ιστών και οργάνων;
Κανέναν. Δύο ελεύθερα υποκείμενα του δικαίου αποφασίζουν να χρησιμοποιήσουν την συμβατική τους ελευθερία για να συνάψουν μια υποσχετική σύμβαση αφορώσα την εκποίηση ενός πράγματος που δεν είναι επικίνδυνο, αλλά αντίθετα ζωηφόρο. Πραγματικά δεν βλέπω πού είναι το πρόβλημα. Ο άνθρωπος δεν έχει κυριότητα στα όργανα του σώματός του μέχρι τον αποχωρισμό τους από αυτό. Κανείς δεν θα το έβρισκε παράξενο αν μια εκκεντρική ηθοποιός πουλούσε ένα βόστρυχο των μαλλιών της· τι διαφορά έχει μισό κιλό συκώτι;
Αλλά και από την συνεπειοκρατική σκοπιά το ζήτημα είναι μάλλον απλό. Κατ’ αρχάς, η νομιμοποίηση της εκποίησης καταλαμβάνει πρωτίστως την νομιμοποίηση της δωρεάς, η οποία απαγορεύεται κατ’ αρχήν υπό το παρόν καθεστώς. Επιτρέπεται μόνο κατ’ εξαίρεσιν και μόνο υπό αυστηρές προϋποθέσεις. Χαρακτηριστικό είναι ιδίως το άρ. 10 παρ. 2 του νόμου: η δωρεά οργάνου στον εξάδελφο, τον αδελφικό φίλο, τον δισέγγονο ή τον μνηστό είναι έγκλημα! Για τον Ν. 2737/1999 δεν υπάρχει αγάπη προς τον πλησίον...
Επιπλέον, όπως είναι εύλογο η νομιμοποίηση θα έχει ως άμεση συνέπεια την μείωση των τιμών και την καταστροφή της μαύρης αγοράς οργάνων. Ίσως έτσι μερικοί καταδικασμένοι σε θάνατο συνάνθρωποί μας μπορέσουν τελικά να μείνουν μαζί μας, ενῴ κάποιοι άλλοι δεν θα παίζουν την ζωή τους κορώνα-γράμματα σε ύποπτα ιατρεία για να κερδίσουν μερικά λεφτά. Ίσως και εκείνοι οι δύσμοιροι Κινέζοι θανατοποινίτες να θάβωνται στο μέλλον ακέραιοι, έστω και αν οι τοπικοί καθοδηγητές του Κόμματος χάσουν έναν από τους άδηλους πόρους τους...
Οι πλούσιοι ασθενείς είναι πρώτα από όλα ασθενείς και μετά οτιδήποτε άλλο· καλώς κάνουν λοιπόν και αγοράζουν την σωτηρία της ζωής τους, εφόσον δεν βλάπτουν κανέναν. Η πρόταση της νομιμοποίησης όμως για πρώτη φορά προσφέρει ελπίδα στους λιγώτερο εύπορους ασθενείς, παρέχοντάς τους αυτό που οι πλούσιοι ούτως ή άλλως πάντα είχαν. Και όσο για την ανόητη ερώτηση ποιος θα πληρώσῃ το κόστος του οργάνου, η απάντηση είναι απλή: αυτός που πληρώνει και την θεραπεία, το ασφαλιστικό ταμείο βέβαια!
Μετά ταύτα εγγίζω το διά ταύτα.
Ας μην φοβώμαστε μπουτίκ νεφρών ή πλειστηριασμούς ηπάτων. Ας δούμε το πράγμα αισιόδοξα και φιλελεύθερα:
Θέλω να ’χεις δυο καρδιές, ν’ αγαπάς διπλά τον κόσμο...
8 Comments:
Η δωρεά οργάνων είναι νόμιμη, αλλά όχι για τον καθένα. Αν κάναμε δωρεά οργάνων στον οποιοδήποτε τότε είναι σίγουρη η μαύρη αγορά και τα κρυφά χρήματα στο δωρητή. Νομίζω οτι το ισχύον καθεστώς όσο μπορεί στην Ελλάδα ελέγχει τις δωρεές με τις απογορεύσεις και τους όρους που θέτει. Ίσως όχι για κοντινούς συγγενείς, αλλά η μνηστία δεν είναι γάμος -αν και κοινωνικά είναι όμοια με την ελεύθερη σχέση και σιγά-σιγά με την έγγαμη ζωή.
«Η αφαίρεση ιστών και οργάνων από ζώντα δότη επιτρέπεται μόνον όταν
πρόκειται να γίνει μεταμόσχευση στο σύζυγο του δότη ή σε συγγενή μέχρι
και το δεύτερο βαθμό εξ αίματος, σε ευθεία ή πλάγια γραμμή».
Εν όψει του απόλυτου τρόπου με τον οποίο είναι διατυπωμένη η ως άνω θέση του νομοθέτη, δεν μπορώ παρά να θεωρήσω εύλογες τις αντιρρήσεις του Θανάση. Και είναι εύλογες διότι πράγματι οδηγούμαστε σε μη ανεκτά έως παράλογα αποτελέσματα. Π.χ. αν υποτεθεί ότι υπάρχει επείγουσα ανάγκη μεταμόσχευσης ενός οργάνου σε κάποιον υποψήφιο λήπτη και στην Τράπεζα Ιστών προς Μεταμόσχευση (ΤΙΜ –«Θέλω ένα συκώτι τώρα!» –μακάβριο το αστειάκι!) δεν βρίσκεται διαθέσιμο τέτοιο όργανο, πλην όμως επιστήθιος φίλος του ασθενή είναι πρόθυμος να προσφέρει το όργανο που απαιτείται για να σωθεί ο φίλος και η φιλία, με ποια δικαιολογία θα αρνηθούμε την δωρεά αυτή που θα σώσει μια ζωή και μάλιστα χωρίς να τίθεται θέμα εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο –αν υποτεθεί ότι αυτόν τον κίνδυνο επιδιώκει να αποσοβήσει ο νομοθέτης;
Για να γίνει κατανοητός ο σκοπός θέσπισης της εν λόγω διάταξης θα πρέπει να αναλογιστούμε περί των εννόμων αγαθών που αντιτίθενται εν προκειμένω. Δεν έχω πρόχειρη την Εισηγητική Έκθεση του Νόμου ώστε να ανατρέξω στις σταθμίσεις στις οποίες προέβη ο νόμοθέτης κατά την ψήφιση του Νόμου, φαντάζομαι όμως πως σε αντιπαράθεση έρχονται τα αγαθά της προστασίας της ζωής του ασθενούς αφ’ενός και της διαφύλαξης της αξιοπρέπειας του δότη αφ’ ετέρου, υπό την έννοια της παροχής προστασίας στον δότη έναντι κρουσμάτων εκμετάλλευσης της οικονομικής του ανάγκης κ.λπ. ή έναντι φαινομένων κερδοσκοπίας (;;)… Η αξιοπρέπεια του δότη προσβάλλεται όταν αυτός υποβιβάζεται σε δοχείο άντλησης μεταμοσχεύσιμων οργάνων, η τυχόν δε συναίνεσή του σε τέτοιου είδους μεταχείριση θα πρέπει να θεωρηθεί άκυρη. Η θέση αυτή προϋποθέτει βέβαια ότι εκλαμβάνουμε κάθε μέρος του ανθρώπινου οργανισμού, ήτοι κάθε μεμονωμένο όργανο του δότη, ως αυτοτελή φορέα ανθρώπινης αξίας. Με άλλα λόγια, θεωρούμε ότι η ανθρώπινη αξία δεν προσδίδεται μόνο στο απαρτιζόμενο από τα επιμέρους όργανα σύνολο «άνθρωπος», αλλά και σε κάθε όργανο ξεχωριστά. Με βάση την παραδοχή αυτή, η έναντι οικονομικού ανταλλάγματος παροχή τμημάτων ανθρώπινης αξιοπρέπειας (…) θα πρέπει να θεωρηθεί από άποψη αστικού δικαίου άκυρη. Από άποψη ποινικού δικαίου όμως; Όπως εύλογα αναρωτιέται ο Θανάσης: ποιος βλάπτεται από μια τέτοια πρακτική; Ο δότης; Μα, σώζεται η ζωή του. Μήπως τυχόν ζημιώνεται λόγω του άνομου οικονομικού ανταλλάγματος που καταβάλλει; Μα, δεδομένου ότι στην ΤΙΜ δεν υπήρχε διαθέσιμο όργανο, δεν θα μπορούσε να λάβει δωρεάν το όργανο και ως εκ τούτου θα ήταν καταδικασμένος να πεθάνει. Μήπως τυχόν βλάπτονται οι λοιποί υποψήφιοι λήπτες οργάνων; Αυτοί θα βλάπτονταν, αν ο λήπτης στερούσε από εκείνους το όργανο λόγω του οικονομικού ανταλλάγματος που καταβάλλει, πράγμα όμως που θα μπορούσε να συμβεί μόνο στην ακραία περίπτωση που ο δότης συνδεόταν με κάποιους από τους λοιπούς υποψήφιους λήπτες με τον βαθμό συγγένειας του άρθρου 10§2 του Νόμου… Θα μπορούσε ίσως να υποστηριχθεί ότι οι άλλοι λήπτες βλάπτονται, με το σκεπτικό ότι ενώ το συγκεκριμένο όργανο θα μπορούσε να παρασχεθεί στην ΤΙΜ και ακολούθως σε κάποιον απ’ αυτούς μετά τον θάνατο του δότη, εφόσον αυτός είχε παράσχει την σχετική συναίνεσή του, ωφελώντας έτσι εν δυνάμει το σύνολο των ληπτών, τώρα, στην εξεταζόμενη δηλαδή περίπτωση, παρέχεται έναντι ανταλλάγματος σε συγκεκριμένο δότη που έχει την οικονομική ευχέρεια να πληρώσει γι’ αυτό. Με άλλα λόγια, θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι βλάπτεται αφηρημένα το σύνολο των ληπτών ως σώμα επειδή στερείται της δυνατότητας να αντλήσει ένα ακόμη όργανο μέσω της νόμιμης οδού. Τέλος, μήπως βλάπτεται ο ίδιος ο δότης; Αυτός βλάπτεται μόνο όταν η συναίνεσή του στην αφαίρεση του οργάνου του είναι κίβδηλη, δηλαδή όταν εξαναγκάζεται λόγω των οικονομικών ή όποιων άλλων ατομικών περιστάσεών του να υποκύψει στο αίτημα τρίτου για παροχή του οργάνου του έναντι ανταλλάγματος, όταν σκοπός του δηλαδή δεν είναι να βοηθήσει το συνάνθρωπο αλλά να αντλήσει άμεσο όφελος από την συναλλαγή. Στην περίπτωση αυτή η πράξη της παροχής του οργάνου καθίσταται το μέσον για την εξυπηρέτηση αλλότριων στόχων και εκφεύγει από τον εγγενή στην φύση της σκοπό που είναι η διάσωση μιας ζωής. Έστω ότι αυτή η πρακτική καθίσταται ποινικά κολάσιμη. Ποιον θα τιμωρήσουμε; Να τιμωρήσουμε τον λήπτη του οργάνου; Αυτός όμως θα μπορούσε, βάσιμα νομίζω, –δεν είμαι ποινικολόγος!- να ισχυριστεί ότι τελεί σε κατάσταση ανάγκης του άρθρου 25 ή 32 ΠΚ (αναλόγως). Να τιμωρήσουμε τον δότη; Το ποινικά μεμπτό κομμάτι της δράσης του θα αφορά στην λήψη ανταλλάγματος. Σε κάθε περίπτωση, για την λήψη της περιουσιακής αυτής ωφέλειας υπάρχει η λεγόμενη consideration, που είναι η δόση του οργάνου, οπότε το ζήτημα είναι αν θα θεωρήσουμε την περιουσιακή αυτή μετάθεση παράνομη ή όχι, επανερχόμαστε δηλαδή στο βασικό ζήτημα. Αν όμως δεν υπάρχει αντάλλαγμα και συντρέχει απλή δωρεά και όχι πώληση οργάνου; Με ποια λογική θα τιμωρηθεί ο δότης; Ειλικρινά, αδυνατώ να βρω λογική απάντηση σ’ αυτό.
Οι προβληματισμοί μου είναι λίγο χύμα, ίσως βρω κάποια στιγμή τον χρόνο να τους συγκροτήσω κάπως! Πάντως η εν λόγω διάταξη του 10 παρ.2 νομίζω ότι πράγματι πάσχει, ακριβώς λόγω της ανελαστικότητάς της, η οποία αποτρέπει από πράξεις αγνής προσφοράς στον πλησίον, όπως θα έλεγε και ο εμφορούμενος από θεολογικούς προβληματισμούς Θανάσης!
Δείμος: Η δωρεά οργάνων είναι νόμιμη, αλλά όχι για τον καθένα.
Όταν η δωρεά επιτρέπεται για 5-6 ανθρώπους, αλλά όχι για 5-6 δισ. δεν είναι νόμιμη κατ' αρχήν, είναι παράνομη.
Θρυαλλίς: φαντάζομαι όμως πως σε αντιπαράθεση έρχονται τα αγαθά της προστασίας της ζωής του ασθενούς αφ’ενός και της διαφύλαξης της αξιοπρέπειας του δότη αφ’ ετέρου, υπό την έννοια της παροχής προστασίας στον δότη έναντι κρουσμάτων εκμετάλλευσης της οικονομικής του ανάγκης κ.λπ. ή έναντι φαινομένων κερδοσκοπίας (;;)
Εύλογα τα ερωτηματικά, Θρυαλλίδα. Η αξιοπρέπεια του δότη, ό,τι και αν σημαίνη αυτό, δεν μπορεί να προστατευτή εναντίον του και παρά την θέλησή του. Για τις ακραίες περιπτώσεις εκμετάλλευσης κ.λπ. ας ισχύση ό,τι ισχύει για όλες τις καταπλεονεκτικές δικαιοπραξίες.
Θρυαλλίς: η τυχόν δε συναίνεσή του σε τέτοιου είδους μεταχείριση θα πρέπει να θεωρηθεί άκυρη.
Και γιατί παρακαλώ; Σε ποιον ανήκουν τα όργανά του αν όχι στον ίδιο; Ποιο γνωστικό ή βουλητικό σφάλμα πάσχει ακριβώς η συναίνεσή του για να είναι άκυρη;
Θρυαλλίς: Η θέση αυτή προϋποθέτει βέβαια ότι εκλαμβάνουμε κάθε μέρος του ανθρώπινου οργανισμού, ήτοι κάθε μεμονωμένο όργανο του δότη, ως αυτοτελή φορέα ανθρώπινης αξίας. Με άλλα λόγια, θεωρούμε ότι η ανθρώπινη αξία δεν προσδίδεται μόνο στο απαρτιζόμενο από τα επιμέρους όργανα σύνολο «άνθρωπος», αλλά και σε κάθε όργανο ξεχωριστά.
Το επιχείρημα κατατείνει ad absurdum, δεν είναι φανερό;. Υπάρχει προφανώς μόνο ανθρώπινη αξιοπρέπεια, προσβαλλόμενη μόνο όταν ο άνθρωπος αντιμετωπίζεται ως ανώριμος να συντάξη έλλογες αποφάσεις για τον εαυτό του. Υπάρχει από την άλλη νεφρική ανεπάρκεια, όχι νεφρική αξιοπρέπεια!
Θρυαλλίς: Με βάση την παραδοχή αυτή, η έναντι οικονομικού ανταλλάγματος παροχή τμημάτων ανθρώπινης αξιοπρέπειας (…) θα πρέπει να θεωρηθεί από άποψη αστικού δικαίου άκυρη.
Ασφαλώς και όχι. Το μόνο ζητηματάκι αστικού που θα μπορούσες να θίξης εδώ είναι το σχετικό με την κυριότητα επί των οργάνων, αλλά και αυτό λύνεται εύκολα.
Σχετικά με τα ποινικά ζητήματα: η επιδίωξη του κέρδους δεν καθιστά από μόνη της μια πράξη ανήθικη, ακόμη και αν έχη ως αντικείμενο την σωτηρία μιας ζωής. Γιατί είναι κακό για τον δότη να πληρωθή για να σώση την ζωή του λήπτη, αλλά καλό, εύλογο και δίκαιο να πληρωθή ο χειρουργός; Ποιος από τους δύο είναι ευχερέστερα αντικαταστατός στο κάτω κάτω;
Θρυαλλίς: Να τιμωρήσουμε τον λήπτη του οργάνου; Αυτός όμως θα μπορούσε, βάσιμα νομίζω, –δεν είμαι ποινικολόγος!- να ισχυριστεί ότι τελεί σε κατάσταση ανάγκης του άρθρου 25 ή 32 ΠΚ (αναλόγως).
Βάζω στοίχημα ότι αυτό ακριβώς θα πη ο λήπτης που, ο μη γένοιτο, βρεθή κατηγορούμενος με τον νόμο αυτό.
Θρυαλλίς: Ειλικρινά, αδυνατώ να βρω λογική απάντηση σ’ αυτό.
Και εγώ, αγαπητή Θρυαλλίδα.
Ναι, αλλά αν ήταν για όλο τον κόσμο ποιος με διασφαλίζει ότι δεν θα γινόταν αγοραπωλησίες οργάνων;
Δείμε, εγώ απάντησα ως προς το αν η δωρεά είναι κατ' αρχήν νόμιμη, όπως έγραψες εσύ, ή παράνομη. Ακόμα και αν διαφωνής με την πώληση οργάνων, πρέπει να παραδεχτής ότι η δωρεά είναι κατ' αρχήν παράνομη. Στο ερώτημά σου η απάντηση είναι ότι προφανώς κανείς δεν σε διασφαλίζει και γιαυτό ο νομοθέτης μαζί με τα υποτιθέμενα ξερά της πώλησης έκαψε και τα χλωρά της δωρεάς. Εγώ δεν διαχωρίζω τις δύο περιπτώσεις. Το πρόβλημα το έχεις μάλλον εσύ που τις κρίνεις διαφορετικά.
Και ένα μικρό νομικό: Η δωρεά όπως και η πώληση είναι απλώς ενοχικές αιτίες της εμπράγματης δικαιοπραξίας της εκποίησης. Πώς είναι δυνατόν να μην απαγορεύεται η εκποίηση συνολικά, αλλά μόνο ενόψει συγκεκριμένων αιτιών;
Θανάση, μας παρέπεμψες στο ενδιαφέρον κείμενό σου κατά τη συζήτηση στο θεωρείν, αλλα δεν βλέπω να έχεις δώσει εδώ απάντηση στο αντικείμενο διαμάχης.
Στη συζήτηση δεν μας απασχόλησε πρωτίστως πώς θα διασφαλιστούν τα συμφέροντα των παραλήπτη (το οποίο μπορεί να γίνει από ασφαλιστικά ταμεία, όπως προτείνεις), αλλά τα συμφέροντα του δωρητή. Το κρίσιμο ερώτημα είναι, κατά την άποψή μου, πώς θα περιοριστούν ενδεχόμενα εκμετάλλευσης φτωχών ανθρώπων που θα είναι διατεθειμένοι να πουλήσουν τα όργανά τους για ένα κομμάτι ψωμί.
Αυτός βέβαια μπορεί να μην είναι λόγος ποινικοποίησης κάθε είδους εμπορίας οργάνων. Ωστόσο είναι ένας σημαντικός λόγος να είμαστε παρά πολύ επιφυλακτικοί σε σχέση με το εύρος της ελευθερίας που ένα τέτοιο εμπόριο θα επιτρέπει.
Post a Comment
<< Home