Unternehmen Kalawrita

Συμπληρώνονται φέτος 63 χρόνια από εκείνο το χειμωνιάτικο μεσημέρι της σφαγής των Καλαβρύτων. 63 χρόνια μετά τα συναισθήματα έχουν υποχωρήσει, οι Γερμανοί δεν μας φταίνε σε τίποτε, ο εθνικοσοσιαλισμός είναι ένας μακρινός εφιάλτης. Τι μένει λοιπόν από την ενιαύσια τελετουργία, πλην της απόδοσης τιμής στους πατέρες μας;

Θα έλεγα η καταγραφή και η διάδοση της ιστορικής αλήθειας, χωρίς φόβο και χωρίς πάθος. Εθνικόν το αληθές. Υπάρχουν κάποιες ανακρίβειες που κυκλοφορούν ευρέως για τα γεγονότα εκείνων των τραγικών ημερών, μερικές άδολες, μερικές σκόπιμες, μερικές ασήμαντες. Στο παρόν δεν θα επιχειρήσω πλήρη εξιστόρηση των συμβάντων, πράγμα που υπερβαίνει τις δυνάμεις μου, θα προσπαθήσω όμως να διευκρινίσω μερικά σημεία. Και επειδή, ως γνωστόν, δάνειος η σοφία μου, ανατρέχω στον εξαντλητικό και πανέντιμο Hermann Frank Meyer, Από την Βιέννη στα Καλάβρυτα, μτφρ. Γ. Μυλωνόπουλου, Εστία 2004.

− Οι Γερμανοί ωργάνωσαν και εξετέλεσαν την Unternehmen Kalawrita καθαρά ως τρομοκρατική επίθεση, χωρίς να προκληθούν. Ειδικώτερα, δεν συνιστούσε απάντηση στην καταστροφή του λόχου Σόμπερ.

Λάθος. Η «Επιχείρηση Καλάβρυτα» αποτελούσε τυπική γερμανική επιχείρηση εξιλασμού (Sühnemaßnahmen), στρεφόμενη κατά του αμάχου πληθυσμού περιοχής όπου παρατηρείτο δραστηριότητα ανταρτών («Banden», θυμίζει κάτι;). Η διαταγή της όλης επιχείρησης υπεγράφη μετά την καταστροφή του λόχου Σόμπερ (Hauptmann Hans Schober) από δυνάμεις του ΕΛΑΣ στην Μάχη της Κερπινής στις 17 Οκτ 1943 και συγκεκριμένα στις 25 Νοε 1943 σε επίπεδο Μεραρχίας και την 01 Δεκ 1943 σε επίπεδο Συντάγματος, ενῴ η ίδια η εκτέλεση διετάχθη μέσῳ ασυρμάτου το απόγευμα της 08 Δεκ 1943, λίγες ώρες μετά την ανακάλυψη της τύχης των αιχμαλώτων. (Σημειώνω ότι, είτε το θεωρούμε δίκαιο είτε όχι, το ισχύον διεθνές δίκαιο της εποχής επέτρεπε την επιβολή αντιποίνων στον άμαχο πληθυσμό και ακριβώς το ίδιο έπραξαν και οι Σύμμαχοι στην κατεχόμενη Γερμανία στις αρχές του 45 ως απάντηση στην οργάνωση Werwolf. Αυτά για να θυμώμαστε ότι την ιστορία την γράφουν οι νικητές).

− Οι Γερμανοί δεν θέλησαν σε καμία στιγμή να διαπραγματευτούν την απελευθέρωση των αιχμαλώτων του λόχου Σόμπερ.

Μάλλον αληθές. Οι Γερμανοί απλώς απαίτησαν μέσῳ Ελλήνων απεσταλμένων (βασικά ενός ιερέα, του Κ. Χρόνη) την απελευθέρωση χωρίς αντάλλαγμα, διότι ηρνούντο να διαπραγματευτούν για τον πολύ απλό λόγο ότι διαπραγματεύεσαι με ένα νόμιμο εχθρό και όχι με παράνομους εγκληματίες, όπως θεωρούσαν τον ΕΛΑΣ. Οι 77 αιχμάλωτοι του Σόμπερ εκτελέστηκαν μετά σχεδόν δύο μήνες αιχμαλωσίας για τον επίσης πολύ απλό λόγο ότι ένας ανταρτικός στρατός μετακινείται συνεχώς, δεν έχει στρατόπεδα αιχμαλώτων ούτε επιμελητεία και, εφόσον οι Γερμανοί δεν διαπραγματεύονταν, πράγμα που θα επιθυμούσε ο ΕΛΑΣ, οι αιχμάλωτοι τούς ήταν απλώς άχρηστοι αλλά και οχληροί· ούτε ελεύθερους μπορούσαν να αφήσουν αυτούς για την αιχμαλωσία των οποίων είχαν χύσει αίμα. Η τραγωδία γεννάται από την συμπλοκή εκατέρωθεν απλοτήτων...

− Η διαταγή εκτέλεσης των Γερμανών αιχμαλώτων του λόχου Σόμπερ δεν δόθηκε από τον ΕΛΑΣ και ειδικώτερα δεν δόθηκε από τον Σμήναρχο Δ. Μίχο.

Μάλλον ψευδές, αν και το σημείο αυτό είναι σκοτεινό. Φαίνεται πως υπήρξε διαταγή του Αρχηγείου απευθείας στην φρουρά των αιχμαλώτων για την εκτέλεση. Ο Μίχος ήταν ο Καπετάνιος της 3ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ και η ψυχή της Αντίστασης σε όλη την Πελοπόννησο. Είναι μάλλον απίθανο ότι δεν διέταξε ή τοὐλάχιστον δεν έλαβε γνώση της εκτέλεσης. Αμέσως υπεύθυνος πάντως δεν ήταν ο επικεφαλής της φρουράς των αιχμαλώτων Λγός (ΠΒ) Σωτήριος Θεοδωρακόπουλος ή «Κριαράς», ο οποίος αρνήθηκε να εκτελέσῃ την διαταγή του Αρχηγείου. Ο Άγγλος σύνδεσμος Άντριους είχε γνώση, δεν είναι όμως πιθανό ότι μπορούσε να επηρεάσῃ την κατάσταση. Οι αιχμάλωτοι εκτελέστηκαν στου Μαγέρου, πάνω από το Μάζι, το βράδυ της 07 Δεκ 1943· τρεις επέζησαν...

− Κάποιος Αυστριακός στρατιώτης άνοιξε την πόρτα του φλεγόμενου Δημοτικού Σχολείου για να σωθούν οι εγκλωβισμένες γυναίκες. Ο στρατιώτης αυτός στην συνέχεια εκτελέστηκε για την απειθαρχία του από τους ίδιους τους Γερμανούς. Παραλλαγή: ο στρατιώτης ήταν Αλσατός και επέζησε του πολέμου.

Ψευδέστατο. Οι Γερμανοί εκτελούσαν παντού άνδρες και κατά συντριπτικό κανόνα εξαιρούσαν τα παιδιά και τους γέρους, όπως έγινε και στα Καλάβρυτα. Η ιστορία με τον εγκλωβισμό στο φλεγόμενο Δημοτικό Σχολείο είναι μια κλασσική ιστορία ψυχολογίας του τρομοκρατημένου πλήθους, κατανοητή από την τραγικότητα των στιγμών, αν δεν είναι απλή μυθιστορηματική αντιγραφή της φρίκης της Οραντούρ συρ Γκλαν. Μεταπολεμικά εμφανίστηκε μάλιστα και ένας απίθανος Αλσατός, ονόματι Ζαν Λιρώ, και διεκδίκησε για τον εαυτό του την τιμή. Τίποτα τέτοιο δεν συνέβη.

– Οι εκτελεσθέντες νεκροί υπερέβησαν τους χίλιους.

Ψευδές. Σήμερα γνωρίζουμε σχεδόν ακριβώς πόσοι ήταν οι νεκροί, οπότε δεν χρειάζεται να αναπαράγουμε κάποιες μεταπολεμικές υπερβολές. Οι νεκροί (μόνο των Καλαβρύτων) ήταν περί τους πεντακόσιους. Οι νεκροί της όλης επιχείρησης πλησίασαν τους εφτακόσιους. Αιωνία τους η μνήμη...

– Κύριος υπεύθυνος της σφαγής ήταν κάποιος Τένερ.

Error in persona: Νταίνερτ (Döhnert) και όχι Τένερ ονομαζόταν ο μεταφραστής των Γερμανών κατά την διάρκεια της επιχείρησης. Πρόκειται για το πρόσωπο που περισσότερο εντυπώθηκε στην μνήμη όσων επέζησαν, ήταν όμως ένας απλός Δεκανέας, ανήκε δε στον λόχο Σόμπερ. Για να αποδώσουμε τα Καίσαρος Κάισαρι η ιεραρχία εκείνη την αποφράδα ημέρα είχε ως εξής:

Πτχος Χέλμουτ Φέλμυ, διοικητής του 68ου Σώματος Στρατού (General der Flieger Hellmuth Felmy)

Υπγος Καρλ φον λε Σουίρ, διοικητής της 117ης Μεραρχίας Κυνηγών [Ορεινού Πεζικού] (Generalmajor Karl von le Suire)

Ανχης Γιούλιους Βαίλφινγκερ, διοικητής του 749 Συντάγματος (Oberstleutnant Julius Wölfinger)

Τχης Χανς Εμπερσμπέργκερ, διοικητής του Ι/749 Τάγματος (Major Hans Ebersberger)

Υπγός Βίλλιμπαλντ Ακαμπχούμπερ (Oberleutnant Willibald Akamphuber)

Δνέας Κόνραντ Νταίνερτ (Obergefreiter Konrad Döhnert)

− Κανείς δεν πλήρωσε.

Σχεδόν απολύτως αληθές. Σχεδόν κανείς. Ο Φέλμυ καταδικάστηκε στην Νυρεμβέργη, στην λεγόμενη δίκη των στρατηγών της ΝΑ Ευρώπης, και εξέτισε τρία χρόνια στην φυλακή για μια πράξη που in concreto δεν διέταξε και δεν γνώριζε, είχε όμως διατάξει γενικώς παρόμοια «μέτρα εξιλασμού». Ο Λε Σουίρ πέθανε αιχμάλωτος των Σοβιετικών το 1955 και κηδεύτηκε στην γενέτειρά του στην Βαυαρία (πού αλλού...) με πλήρεις στρατιωτικές τιμές. Ο Εμπερσμπέργκερ πέθανε στο Ανατολικό Μέτωπο. Ο Ακαμπχούμπερ πέθανε στην Αυστρία το 1972 σε ηλικία 67 ετών. Ο Νταίνερτ πέθανε στην Αυστρία το 1979 σε ηλικία 64 ετών. Κανείς τους δεν λογοδότησε ενώπιον της Δικαιοσύνης.