Siezen Sie mich nicht bitte! Ή: Γιατί δεν είμαι κύριος...
Ένα από τα κληροδοτήματα του γαλλοτραφούς καθωσπρεπισμού του 19ου αιώνα στην γλώσσα μας είναι και ο πληθυντικός ο λεγόμενος ευγενείας και η περίπου παρομαρτούσα προσφώνηση ευγενείας κύριε/κυρία/δεσποινίς. Έχω καταγράψει κάποιους από τους λόγους για τους οποίους απεχθάνομαι όλες αυτές τις τυπικότητες:
– Καθαρά γλωσσικά ο πληθυντικός ευγενείας δημιουργεί σολοικισμούς. Αν μου πουν π.χ. «στενοχωρημένο σας βλέπω σήμερα, κύριε Αναγνωστόπουλε», η μετοχή που κατηγορείται στο αντικείμενο συμφωνεί μαζί της μόνο κατά πτώση και γένος, όχι όμως και κατά τον αριθμό, ως έδει. Η ανωμαλία αυτή αποδεικνύει ότι ο πληθυντικός ευγενείας δεν έχει χωνευθεί στην ελληνική γλώσσα, αλλά παρέμεινε ένα εξ εσπερίας ψιμύθιο της εποχής, όπως τα χειρόκτια και τα μονύελα. Καιρός να πάῃ να τα συναντήσῃ λοιπόν.
– Κοινωνικά και πολιτικά ο πληθυντικός ευγενείας τείνει να διαχωρίζῃ τους ανθρώπους, να υπογραμμίζῃ την ταξική τους διαστρωμάτωση, να υπενθυμίζῃ την οικονομική διαφορά ή το μορφωτικό χάσμα, να δίνῃ αφορμή σε σχόλια του τύπου «σας παρακαλώ, κύριε, δεν γνωριζόμαστε κι απ' τον στρατό!». Χέρι χέρι με το αδερφάκι του, την προσφώνηση «κύριε/κυρία», χωρίζει τους ανθρώπους σε κυρίους και δούλους, άξιους του σεβασμού και της τυπολατρικής ευγένειας και ανάξιους της ισότιμης κοινωνικής αναγνώρισης. Δεν ενώνει, αποξενώνει και απομακρύνει. Δεν δείχνει αγάπη, κοινωνία, ευθύτητα, αλλά απόσταση, έλεγχο, δισταγμό.
– Είναι ανελλήνιστος. Αυτό από μόνο του δεν πειράζει, στην συγκεκριμένη περίπτωση όμως αντιτίθεται σε μια μακρά παράδοση αιώνων, την οποία νιώθω πολύ περισσότερο δικιά μου (χωρίς να αποκλείω για άλλους να ισχύῃ το αντίστροφο). Με αυτό θέλω να πω ότι εντάχθηκε εξωτερικά στην ελληνική γλωσσική παράδοση και σημάδια αυτής της άνωθεν και όχι βιωμένης επιβολής είναι οφθαλμοφανώς ορατά. Όταν στην ελληνική (και όχι μόνο βέβαια) θρησκευτικότητα ο πιστός απευθύνεται στον Θεό με το «ελέησον», είναι τοὐλάχιστον κωμικό να απευθύνεται στον παππά με το «σεις και με το σας» και άλλα σουσουδίστικα που δικαίως καυτηρίασε η λαϊκή παράδοση (όπως ακριβώς είναι παράλογο και ματαιόδοξο να ευλογήται ο Θεός ως Άγιος και να αποκαλήται ο Πατριάρχης Παναγιώτατος). Όταν στην κοσμική παράδοση ο αυτοκράτορας είναι ο κυρ-Μανουήλ ή ο κυρ-Αλέξιος, είναι υπερφίαλες οι προσφωνήσεις «κύριε καθηγητά», «κύριε γενικέ», «κύριε διευθυντά» και λοιπές τερψιώτιες. Στην ημέτερη παράδοση μάλιστα η τιμή προσνέμεται στον πάντα ισότιμο συμπολίτη με την προσφώνηση «του λόγου σου». Απευθυνόμαστε στον πλησίον ως Λόγο, ως λογικό ον, συνέταιρο στην πολιτική κοινωνίας μας κατά τον βαθμό της λογικότητάς του και όχι κατά την έκταση της εξουσίας και της ισχύος του.
Παρωνυχίδες ασφαλώς θα πῃ κανείς, ζουράρειες αναμασήσεις και ανεμομυλομαχίες, κατάλληλες για να γεμίσω ένα βαρετό χειμερινό απόγευμα στην Κολωνία.
Ίσως είναι καιρός όμως να πάψουμε να είμαστε κύριοι, υπονοώντας εκόντες άκοντες ότι κάποιοι άλλοι είναι δούλοι, σύντροφοι ή συνέλληνες (ακόμα και συνιστολόγοι!). Και να ξαναγίνουμε απλά ο Θανάσης ο Αναγνωστόπουλος, η μοναδική και ανεπανάληπτη στον χρόνο προσωπικότητα, την οποία σημαίνει το ακριβό όνομά μας.
Δεν νομίζω ότι χρειαζόμαστε κάτι παραπάνω.
5 Comments:
εχεις καποιο δικιο, αλλα απο την αλλη σε εναν κοσμο που δεν γνωριζομαστε καθολου με τους αλλους και υπαρχουν συχνες συγκρουσεις, ο πληθυντικος ειναι ενα σημαδι καλων προθεσεων και τροπων.
Ας πουμε στον δρομο οταν βλεπω καποιον να μιλαει πχ στην μητερα μου (60 χρονων!) στον ενικο μου αναβουν τα λαμπακια. Δεν φτανει ρε φιλε που οδηγας λαθος, κανεις παρανομιες, μιλας και στον ενικο? Αγενεια και ελλειψη τροπων το βρισκω...
Τωρα μεταξυ ιστολογων ειμαι 100% υπερ της χρησης ενικου, αλλα αυτο που λεω "ενικου ευγενειας" δηλαδη οχι ενικου πλαστης εξοικειωσης ("που σαι ρε μαλλλαακααα") αλλα ενος σεμνου φιλικου ενικου.
Κοίτα, ασφαλώς και εγώ χρησιμοποιώ τον πληθυντικό ευγενείας, για να αποφεύγωνται παρεξηγήσεις σαν και αυτές που περιγράφεις, εφόσον στην κοινωνία μας έχει αποκτήσει ένα συγκεκριμένο επικοινωνιακό περιεχόμενο. Προσπαθώ περισσότερο να λέω στους άλλους να μην μιλάνε σε μένα στον πληθυντικό, πράγμα που το βρίσκω λίγο αστείο, πέρα από τους λόγους που εξέθεσα που με κάνουν να τον αντιπαθώ.
Από την άλλη βέβαια δεν έχω τίποτα εναντίον της χρήσης ακαδημαϊκών τίτλων σε προσφωνήσεις, όπως π.χ. Dr. Iur.! (πιστεύω το πιάσαμε το υπονοούμενο έτσι; ) :-))
Έχεις απόλυτο δίκιο για τον ενικό ευγενείας στα ιστολόγια, είναι σχεδόν έθιμο πλέον, που διευκολύνεται βέβαια και από τα ψευδώνυμα. Είμαι σίγουρος ότι έχω απευθυνθεί στον ένικο ιστολογώντας σε πρόσωπα στα οποία στην πραγματική ζωή θα μιλούσα στον πληθυντικό (ενδεχομένως να έχη συμβεί και το αντίστροφο!).
Εγώ χρησιμοποιώ πολύ τον πληθυντικό (τι να κάνουμε είμαι ευγενικό παιδί) αλλά τελευταία υπάρχουν πολλές περιπτώσεις που αισθάνομαι άβολα όταν τον χρησιμοποιώ. Και αισθάνομαι άβολα γιατί μπαίνω στην θέση των άλλων και θεωρώ ότι δεν θα ήθελα να μου μιλάνε στον πληθυντικό. Δεν υποδηλώνει ευγένεια όσο υποδηλώνει ψυχρή απόσταση και γι'αυτό τον λόγο προσπαθώ τελευταία να μιλάω στον ενικό σε όλο τον κόσμο. Σίγουρα δεν θα το έκανα όταν έχω έμμεση σχέση με τον άλλο (π.χ. μητέρα ενός φίλου) και αυτό περισσότερο για χάρη του φίλου παρά για χάρη της μητέρας. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις νομίζω σε ολοένα και περισσότερο κόσμο παύει να του κακοφαίνεται.
ειδικα για αυτες τις περιπτωσεις (μητερα φιλου) ειμαστε μαλλον λιγο περιεργοι, γιατι ακομα και οτνα υπαρχει οικοιοτητα χρησιμοποιουμε πληθυντικο (στην ισπανια αν μιλας σε γονεις φιλων σε πληθυντικο θεωρειται σχετικα αγενεια, οτι πας να αποστασιοποιηθεις).
Και γενικα ο ασυμμετρος πληθυντικος ευγενειας ειναι περιεργος.
Στην Γερμανια αν σε καποιον (καθηγητη ας πουμε) μιλας πληθυντικο θα απανταει και αυτος πληθυντικο, δεν εχουμε το γελοιο φαινομενο που ειδα τον πρωθυπουργο να μιλαει σε δημοσιογραφο λες και μιλαει σε κανα ξυπολητο 7χρονο!
Siezen Sie mich bitte nicht, θα έλεγα εγώ, εκτός αν προτιμάς κάποιο κόμμα μετά το nicht. Σε κάθε περίπτωση ακούγεται περίεργα και βέβαια στη γερμανική οι κανόνες περί κομμάτων είναι αυστηρότατατοι (και τηρούνται).
Post a Comment
<< Home