Υπόδειγμα παρατηρήσεων σε αρεοπαγιτική απόφαση
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Η ως άνω δημοσιευομένη απόφασις του Αρείου Πάγου επιρρωννύει την αέναο δολιχοδρόμησιν της ανωτάτης ημών νομολογίας μεταξύ των τεναγών της πνευματικής αβελτηρίας και των ερήμων της διανοητικής αυχμηρότητος, η έξοδος εκ των οποίων δεν δύναται ασφαλώς να αποτελέσῃ την στόχευσιν των παρουσών αναπτύξεων, δεδομένου ότι πρόκειται προοπτική αιθεροβάμων, η πιθανότης πραγματώσεως της οποίας είναι ανάλογος προς τας αντιληπτικάς ικανότητας των προς ους το παρόν.
Αρκεί συνεπώς η εν τῳ μέτρῳ των ασθενών ημών δυνάμεων επισήμανσις των στοιχείων εκείνων της αποφάσεως άτινα δεν παρουσιάζουσιν γνωσιοθεωρητικά προβλήματα κατανοήσεως, καίτοι η προσπάθεια εξορύξεώς των εκ του συνόλου των κοινοτοπιών είναι ασφαλώς εργώδης και ήκιστα υποσχομένη.
[…]
Εν κατακλείδι, οφείλομεν μετ’ επιτάσεως να αναγνωρίσωμεν ότι ο Άρειος Πάγος διά της δημοσιευομένης αποφάσεώς του επετέλεσε εις το ακέραιον το έργον του, καθ’ ο μέτρον τούτο ήθελε εντοπισθῄ εις την (horribile scriptu!) τελετουργικήν ανακύκλησιν, αναβίωσιν, αναπαράστασιν, αναδιατύπωσιν και κατά το δυνατόν επικαιροποίησιν κονιοβριθών δογματικών λύσεων. Άλλως τε, φοβούμεθα ότι πάσα απόπειρα ταράξεως των μακαρίων κύκλων του προσφιλούς ημών Ακυρωτικού θα είχε ολέθρια αποτελέσματα εις την ποθεινή επαγγελματικήν και επιστημονικήν ημών σταδιοδρομία.
9 Comments:
Αγαπητέ Αθανάσιε
Διάβασα το νέο σου post-άκι. Έχω κάποιες άγνωστες λέξεις αλλά δεν θα τις ψάξω Βαριέμαι να τις ψάξω τόσο, όσο εσύ δεν βαριέσαι να μου τρέπεις σε άγνωστη γλώσσα τα ελληνικά –με παιγνιώδη ωστόσο, και στον βαθμό αυτό συγχωρητέα, διάθεση.
Αναρωτιέμαι όμως –και θέλω να μου το κάνεις αυτό πιο λιανά στα ελληνικά της πιάτσας- αν με το Post σου σκοπείς σε συντήρηση του ακόλουθου κονιορτοβριθούς στερεοτύπου: «Ο ΑΠ λέει θλιβερές κοινοτοπίες, οι δε δογματικοί του Πανεπιστημίου και σχολιαστές αποφάσεών του, βαθυστόχαστες σοφίες...».
Αν με το post σου αναπαράγεις αυτή την ενδιαφέρουσα (τουλάχιστον ως προς τη μη-πρωτοτυπία της!) αντίληψη, προτείνω το εξής: Να προσθέσεις και κανένα επιχειρηματάκι ανάμεσα στις ωραίες λέξεις σου (μπας και συζητήσουμε το σοβαρό αυτό θέμα πιο σοβαρά, όταν ασφαλώς βρούμε χρόνο)...
Ωραίο παράδειγμα εκκίνησης: Αρνητική πρόσληψη της θεωρίας του αντικειμενικού καταλογισμού από τη νομολογία. Πότε οι Έλληνες δικαστές θα δώσουν επιτέλους γη και ύδωρ στον Πάπα Roxin (και την εν Ελλάδι κουστωδία του;)
υγ. Δεν είμαι δικαστικός. Δεν είμαι δογματικός. Είμαι ελεύθερος.
«Ο ΑΠ λέει θλιβερές κοινοτοπίες, οι δε δογματικοί του Πανεπιστημίου και σχολιαστές αποφάσεών του, βαθυστόχαστες σοφίες...»:
Εν πολλοίς αληθές. Περισσότερα συχνά παρά σπάνια όταν ο Άρειος Πάγος καλήται να πη κάτι πρωτότυπο, ενδιαφέρον, να τάμη ένα ζήτημα αιχμής, υπεκφεύγει, καταφεύγει σε αναπαραγωγή των μειζόνων παλαιών αποφάσεών του, προσφεύγει σε κάποια δικονομική διέξοδο. Η νομολογία του είναι θα έλεγα βαρετή. Από την άλλη, κάποιοι σχολιαστές πράγματι επιτελούν λειτουργία οίστρου, αλλά μάλλον αποτυχημένα. Άλλοι πάλι βέβαια γράφουν παρατηρήσεις που είναι για το πέος έφιππες.
Όσο για τον αντικειμενικό καταλογισμό, η απάντηση είναι μάλλον όχι, ποτέ, όσο οι σχετικές περιπτώσεις είναι σπάνιες και πάντα υπάρχει μια διέξοδος που δεν προϋποθέτει να διαβάσουν οι δικαστές βαρετά βιβλία με περίεργες λέξεις.
Ωραίο το κείμενο. Μέχρι να φτάσω στην τελευταία φράση (εκεί αντελήφθην...) αναρωτιόμουν αν το βρήκες σε καμιά εφημερίδα του περασμένου αιώνα. :-)
Μου φαίνεται όμως πως και οι καθηγητές υποστηρίζουν απίστευτες απόψεις για να πρωτοτυπήσουν (και να διακριθούν) ως επιστήμονες. Ακόμα χειρότερα αν γνωμοδοτούν ως δικηγόροι. Ή αν υπάρχουν και πολιτικές σκοπιμότητες. Έχω διαβάσει γνωμοδοτήσεις όπου έλεγαν ακριβώς τα αντίθετα από αυτά που έγραφαν στα συγγράμματα, έχω δει νομικούς γίγαντες να λένε τέτοιες βλακείες στις εφημερίδες που απορούσα αν τα έγραψαν όντως αυτοί.
Από την άλλη η νομολογία ΠΡΕΠΕΙ να μην καινοτομεί ιδιαίτερα για λόγους ασφάλειας δικαίου. Θυμάμαι πως την έπαθα όταν κάποτε είπαν ότι η άρνηση της υπαιτιότητας εμπεριέχει και την ένσταση συνυπαιτιότητας. Άρα δεν χρειάζεται να προβληθεί. Σε λίγους μήνες άλλαξαν γνώμη αλλά ήταν αργά. Απεφάνθησαν ότι δεν μπορεί να προβληθεί για πρώτη φορά στον δεύτερο βαθμό...
Τώρα για την τελευταία παλινωδία της νομολογίας του ΑΠ με τους συμβασιούχους δεν έχω να πω κάτι. Άκουσα πως μια πρωτοδίκης έστειλε προδικαστικό στο ΔΕΚ οπότε μπορεί να μας το λύσουν αυτοί.
Συγγνώμη, αλλά δεν κρατήθηκα: όταν μιλάς για 'νομικούς γίγαντες', Μιχάλη, αναφέρεσαι σε συμπατριώτες μας; Τώρα, όσο για το αν 'πρέπει' να καινοτομεί ή όχι η νομολογία, θα πω μόνο αυτό: ούτε η καινοτομία ούτε η παράδοση είναι πολύτιμες per se. Όσες 'καινοτομίες' απαιτούνται για να διορθωθούν λάθη και παρερμηνείες είναι απολύτως απαραίτητες και επιβεβλημένες. Η ασφάλεια του δικαίου δεν μπορεί ούτε κατά διάνοια να αποτελέσει αντίβαρο στην ορθή απονομή του. Για να είμαι ειλικρινής, αυτή η αντίληψη της έννοιας που παρουσιάζεις μου φαίνεται απολύτως κενή περιεχομένου: και τι έγινε δηλαδή αν η εμμονή σε μία κακή νομολογία υπηρετεί την ασφάλεια δικαίου; Σε κάποια καθαρά διαδικαστικά/δικονομικά ζητήματα (πχ προθεσμίες) έχει ίσως κάποιο νόημα να μιλούμε για ασφάλεια δικαίου - αλλά αυτά είναι ήσσονος σημασίας ούτως ή άλλως και αφορούν μόνο τους εμπλεκόμενους επαγγελματικούς κλάδους. Η δε διαιώνιση ανοήτων ή βαθύτατα συντηρητικών νομολογιακών θέσεων οφείλεται σχεδόν αποκλειστικά στην απροθυμία των περισσότερων ελλήνων δικαστών (αλλά και δικηγόρων) να διαβάσουν ή να σκεφθούν κάτι καινούργιο. Εν ολίγοις, η ερμηνεία των νόμων έχει πάψει να είναι 'ζωντανή' διαδικασία ακριβώς διότι έχει πέσει στα χέρια ανθρώπων που δεν την αντιλαμβάνονται ως τέτοια - και από μία άποψη ίσως να είναι και καλύτερα: δεν τολμώ να φανταστώ τι θα αντίκρυζαν τα μάτια μας αν αποφάσιζαν να πάψουν να επαναλαμβάνουν τα ίδια και τα ίδια.
Ωραίο κείμενο, γέλασα με τη γλώσσα του πολύ.
Επανέρχομαι –αν και θα ήθελα να το αποφύγω. Αφορμή μου δίνει ο Κωνσταντίνος με αυτά που έγραψε, η βαθύτερη αιτία όμως είναι ο Αθανάσιος (που τα προκαλεί και μετά τρίβει τα χέρια του για την κίνηση στο Blog!). Ως προς τον Μιχάλη βρίσκω πολύ νηφάλια τη συμμετοχή του. Εγώ δεν θα είμαι, ωστόσο, τόσο μετριοπαθής.
Έγραψε ο Αθανάσιος:
«Περισσότερα συχνά παρά σπάνια όταν ο Άρειος Πάγος καλήται να πη κάτι πρωτότυπο, ενδιαφέρον, να τάμη ένα ζήτημα αιχμής, υπεκφεύγει, καταφεύγει σε αναπαραγωγή των μειζόνων παλαιών αποφάσεών του, προσφεύγει σε κάποια δικονομική διέξοδο. Η νομολογία του είναι θα έλεγα βαρετή. Από την άλλη, κάποιοι σχολιαστές πράγματι επιτελούν λειτουργία οίστρου, αλλά μάλλον αποτυχημένα. Άλλοι πάλι βέβαια γράφουν παρατηρήσεις που είναι για το πέος έφιππες.»
Δύο –τουλάχιστον- εσφαλμένες εκτιμήσεις κρύβονται στο παραπάνω χωρίο:
1.Ότι η νομολογία του ΑΠ καλείται να απαλλάσσει τους δογματικούς από την πνευματική τους ανία (για την οποία ίσως να ευθύνεται η ίδια η φύση της δουλειάς τους)
2.Ότι οτιδήποτε δεν μεταβάλλεται και μένει σταθερό, είναι ανιαρό, κουραστικό και εσφαλμένο (ακόμη και αν αυτό που δεν μεταβάλλεται είναι η νομολογία του Ακυρωτικού και εξυπηρετεί κάτι που το λένε ασφάλεια δικαίου).
Ας ξεκαθαρίσουμε εδώ κάποια πράγματα: Από ουδένα καλείται ο ΑΠ να πει πρωτότυπα και ενδιαφέροντα πράγματα. Καλείται απλώς να λύσει διαφορές με τον καλύτερο δυνατό τρόπο (έναν «δίκαιο» τρόπο) –αν αυτό το επιτυγχάνει με τετριμμένη ή πρωτότυπη συλλογιστική, δεν έχει καμία απολύτως σημασία. Η καταφυγή δε σε αναπαραγωγή μείζονων παλαιών αποφάσεών του όχι μόνο δεν είναι δικαιοδοτικό αμάρτημα, αλλά -ως τακτική- έχει σαφή πλεονεκτήματα: Εμφανίζει επαρκή μεθοδολογική αξία και νομιμοποίηση (αποτελεί ερμηνεία μέσω νομολογιακού προηγουμένου) και μεγάλη δικαιοπολιτική σημασία (προωθεί την αρχή της ασφάλειας δικαίου). Από πότε άραγε έγινε αρετή (και μάλιστα ύψιστη) των αρεοπαγητικών αποφάσεων, το να ξυπνούν το ενδιαφέρον σε βαριεστημένους και πλήττοντες δογματικούς; Αλλά ας δούμε και την περί Δικαιοσύνης άποψη του Κωνσταντίνου, στο σημείο αυτό, γιατί παρουσιάζει ενδιαφέρον:
΄Εγραψε ο Κωνσταντίνος:
«Η ασφάλεια του δικαίου δεν μπορεί ούτε κατά διάνοια να αποτελέσει αντίβαρο στην ορθή απονομή του. Για να είμαι ειλικρινής, αυτή η αντίληψη της έννοιας που παρουσιάζεις (ενν. Ο Μιχάλης) μου φαίνεται απολύτως κενή περιεχομένου: και τι έγινε δηλαδή αν η εμμονή σε μία κακή νομολογία υπηρετεί την ασφάλεια δικαίου; Σε κάποια καθαρά διαδικαστικά/δικονομικά ζητήματα (πχ προθεσμίες) έχει ίσως κάποιο νόημα να μιλούμε για ασφάλεια δικαίου - αλλά αυτά είναι ήσσονος σημασίας ούτως ή άλλως και αφορούν μόνο τους εμπλεκόμενους επαγγελματικούς κλάδους.
Είναι γνωστό ότι το ποινικό δίκαιο (μολονότι δεν είναι ούτε μόνο δικονομία ούτε μόνο διαδικασία), εξυπηρετεί πρωτίστως την ασφάλεια δικαίου και όχι την ουσιαστική δικαιοσύνη (τουλάχιστον σύμφωνα με την κρατούσα άποψη). Η ποινική δικαιοσύνη είναι πρωτίστως τυπική (διαδικαστική) δικαιοσύνη και μπορεί να είναι ουσιαστική, μόνο μέσα από το να είναι τυπική (7Σ). Αυτά τα θεωρούσα αυτονόητα για όλους, αλλά με όσα έγραψε ο Κωνσταντίνος, φαίνεται ότι προσήκει υπενθύμισή τους. Το να λέμε ότι ο ΑΠ δεν πρέπει να «κολώνει» στην αλλαγή νομολογιακής πλεύσης όταν υφίσταται λάθος της προηγούμενης γραμμής, είναι βέβαια σωστό. Αλλά από αυτό, μέχρι το να ακυρώσουμε την έννοια «ασφάλεια δικαίου» (και μαζί την προτεραιότητά της σε σχετικές σταθμίσεις!!) υπάρχει τεράστια απόσταση, την οποία ο Κωνσταντίνος διέτρεξε με βιαστική δρασκελιά (και σκόνταψε...)
Επιστρέφω τώρα στο «Υπόδειγμα» του Αθανασίου...
Ο Αθανάσιος αναπαράγει, κατά τη γνώμη μου, με το σύντομο, ενδιαφέρον post του ένα εξαιρετικά ενοχλητικό στερεότυπο, που έχω βαρεθεί να ακούω στα χρόνια των νομικών μου σπουδών (και γι΄αυτό αντιδρώ τόσο έντονα). Μια ελεύθερη διατύπωση αυτού του στερεοτύπου είναι: «Οι πρακτικοί νομικοί και οι δικαστές είναι ως επί το πλείστον αδαείς, οι δε θεωρητικοί του δικαίου είναι (τουλάχιστον) σοφοί».Το στερεότυπο αυτό πρέπει να ελέγχεται προσεκτικά και τελικά να απορρίπτεται από κάθε νομικό, που έχει ακόμη διατηρήσει το ελάχιστο απόθεμα κριτικής σκέψης αλλά και αυτοκριτικής ικανότητας. Τα μειονεκτήματα υιοθέτησης και αναπαραγωγής του στερεοτύπου είναι εξόφθαλμα, αλλά εδώ θα τα καταγράψω αναλυτικά.
Το στερεότυπο έχει έναν καθαρά συντεχνιακό χαρακτήρα και προσανατολισμό, η αναπαραγωγή του δηλ. εξυπηρετεί θλιβερές ανάγκες σχηματισμού «επαγγελματικής συλλογικής συνείδησης» των θεωρητικών δογματικών (αλλά και λανθάνουσες τάσεις διανοουμενίστικου ναρκισσισμού που τους χαρακτηρίζουν). Η παρεούλα των δογματικών και θεωρητικών νομικών θέλει να διαχωρίσει εαυτή από την παρεούλα των δικαστικών και πρακτικών νομικών, και αυτό επιτυγχάνεται και μέσω της καλλιέργειας μιας τεχνητής έντασης μεταξύ των δύο ομάδων, τη διατήρηση της οποίας προωθεί το στερεότυπο. Οι θεωρητικοί δε, καλλιεργούν και μεταδίδουν συνήθως αυτή την αντίληψη στα νέα φιντάνια τους (φοιτητές), στο πλαίσιο της πανεπιστημιακής διδασκαλίας. Μη μου πείτε ότι δεν έχετε ζήσει το σχετικό φαινόμενο σε κάποιο αμφιθέατρο ελληνικής νομικής σχολής: Καθηγητής θάβει τους Αρεοπαγίτες και, παράλληλα, κορδώνεται για τις αιχμηρές παρατηρήσεις του κατά πρόσφατης απόφασης (πραγματικά σπάνιο στιγμιότυπο...). .Αναρωτιέμαι σε ποιά κατάσταση κριτικής εγρήγορσης να βρισκόταν ο αγαπητός Αθανάσιος, όταν βίωσε κι αυτός σε ευαίσθητη ηλικία τη σχετική προπαγανδούλα, ώστε να γίνεται σήμερα ένας (μη συνειδητός ελπίζω!) μεταπράτης της.
Το στερεότυπο, έπειτα, δεν έχει και δεν θα μπορούσε να έχει ουδεμία εμπειρική επαλήθευση (γιατί το περιεχόμενό του είναι αξιολογικής και όχι περιγραφικής φύσης): Η υιοθέτησή του εκφράζει μια ορισμένη εσωτερική τάση εκείνου που το υιοθετεί και το αναπαράγει και όχι μια κάποια αντικειμενική πραγματικότητα, για την οποία θα μπορούσαμε να συμφωνήσουμε. Η εσωτερική αυτή τάση είναι η πάση θυσία δικαιολόγηση μιας ορισμένης πνευματικής δραστηριότητας, της θεωρητικής δογματικής, μέσω τονισμού των συνεπειών του ελλείμματος της στους πρακτικούς νομικούς: «Οι αποφάσεις των δικαστών δεν μπορεί να είναι καλές αν δεν είναι ¨θεωρητικώς ορθές»..Ουδέν ψευδέστερον, φυσικά. Στην πραγματικότητα, οι θεωρητικές κατασκευές είναι κάτι εντελώς άσχετο με την απονομή δικαιοσύνης. Ο επικαλούμενος δε το στερεότυπο θεωρητικός συνήθως το έχει καταλάβει αυτό, δηλ. έχει προσεγγίσει το οριακό σημείο μιας αυτο-αμφισβήτησης της δραστηριότητάς του και της αξίας της. Με απλά λόγια: Όσοι επικαλούνται το στερεότυπο, συνήθως έχουν αρχίσει να καταλαβαίνουν πόσο «απομονωμένη» (και για κάποιους άχρηστη!) δραστηριότητα είναι η νομική δογματική και θεωρία, και θλιμμένοι από την «ανακάλυψή» τους αντιδρούν σαν ενοχλημένοι πιτσιρικάδες, που οι άλλοι «δεν τους παίζουν»: Κρίνουν αυστηρά το παιχνίδι, διεκδικώντας επιτέλους μια θέση για τους ίδιους μέσα σε αυτό. Και επειδή κανείς δεν θέλει να τους δώσει αυτή τη θέση, αρχίζουν να υποβαθμίζουν την ποιότητα του παιχνιδιού και να το σχολιάζουν σαν αποτυχημένο.
Θα μπορούσα να γράψω αρκετά ακόμη, αλλά αυτά αρκούν για να κάνω σαφή την άποψή μου. Ανακεφαλαιώνω λοιπόν:
Η απαλλαγή από το στερεότυπο που εκφράζεται στο (γλωσσικώς εξαίρετο) συνιστολογικό «Υπόδειγμα παρατηρήσεων σε αρεοπαγιτική απόφαση» είναι απολύτως αναγκαία. Ο θεωρητικός δογματικός πρέπει να αντιληφθεί τον μοναχικό του ρόλο και να πάψει να ζητιανεύει προσοχή από τους δικαστές ή να αναζητεί τσιτάρισμα περίτεχνων θεωριών στις αποφάσεις τους. Όσο αναπαράγει το στερεότυπο, ο δογματικός απλώς θα εκτίθεται, αποκαλύπτοντας τις βαθύτερες εσωτερικές συγκρούσεις του, που έχουν να κάνουν με τη φύση της δουλειάς του (την οποία δεν έχει ακόμη πλήρως συνειδητοποιήσει). Δογματικός δεν σημαίνει «τα χώνω στους δικαστές με τις παρατηρήσεις μου για να το παίξω έξυπνος στους ομοίους μου». Δογματικός δεν σημαίνει ούτε «Κρίνω με τα υψηλά θεωρητικά μου κριτήρια τις επιδόσεις της πράξης και τις βγάζω συλλήβδην άχρηστες». Δογματικός σημαίνει, «ελέγχω την πράξη στο εσωτερικό μου σύστημα, τη σχολιάζω με νηφαλιότητα και ηρεμία και επιχειρώ τις καλύτερες δυνατές προσαρμογές του συστήματός μου στην πράξη και όχι της πράξης στο σύστημά μου». Ή, σε τελική ανάλυση, «φτιάχνω το συστηματάκι μου και αδιαφορώ για το αν υιοθετείται, για το αν ακολουθείται, για το αν εφαρμόζεται και για οτιδήποτε μπορεί να το τρέψει από ολοκληρωμένη θεωρία σε κολοβή, σακατεμένη πράξη». Διαλέγει και παίρνει λοιπόν ο καθένας, αναλόγως με το πόσο μοναχικός μπορεί να είναι και να εργάζεται ως δογματικός. Ας αφήσει λοιπόν,ο αγαπητότατος μου Αθανάσιος τα στερεότυπα που οδηγούν στην εφίππευση (καλαμιού εδώ, για να μην παρεξηγηθούμε!), σε δογματικούς πολύ λιγότερο ικανούς από αυτόν: Σε εκείνους που τα χρειάζονται για να αισθάνονται ίσως ότι, κάποιου είδους ύπαρξη διατηρούν και αυτοί στα νομικά πράγματα, έστω και ως οίστροι.
Υγ. Για να μην ξεχνάμε και τη λογική μας: Το «Υπόδειγμα» του Αθανασίου συνιστά –αν εκληφθεί ως επιχείρημα- μια κλασική λήψη του ζητουμένου (petitio principii). Μας λέει: «Είναι κακό το να αγνοεί η αρεοπαγιτική νομολογία τη νεότερη θεωρία, επειδή είναι κακό το να αγνοεί η αρεοπαγιτική νομολογία τη νεότερη θεωρία...»Γιατί όμως να είναι αυτό κακό; Επιχείρημα, παρακαλώ..
Υγ2. Δεν θα ήθελα να εκληφθώ ως υπερασπιστής των αρεοπαγιτών σε αυτό μου το Post: Από την πλευρά τους αυτοί, και γενικώς οι δικαστικοί, διαμορφώνουν εξίσου ενοχλητικά στερεότυπα, με εκείνα των δογματικών.
Υγ3. Αυτό το περίεργο «οι συμπατριώτες μας δεν μπορούν να είναι νομικοί γίγαντες» του Κωνσταντίνου με στενοχώρησε πολύ. Νομίζω, ότι ήταν καλύτερο να είχε κρατηθεί και να μην το υπονοούσε...Πού το στηρίζεις (ρε) φίλε Κωνσταντίνε αυτό που λες; Δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί –κατά τη γνώμη σου- «νομικός γίγαντας» ο Ανδρουλάκης ή ο Μανωλεδάκης (για να πιάσουμε το ποινικό); Κι εμένα δεν μου αρέσει βέβαια η σχετική έκφραση (είναι κάπως πομπώδης) και θα απέφευγα γενικώς τη χρησιμοποίησή της για λόγους ύφους. Φοβούμαι όμως, ότι όποιος θα επιθυμούσε απλώς να περιορίσει τη χρήση της σε ξένους και όχι «συμπατριώτες» μας θεωρητικούς, θα εξετίθετο ανεπανόρθωτα (τουλάχιστον ως «νομικός φραγκολεβαντίνος»). Ελπίζω λοιπόν Κώνσταντίνε, να εκφράζεις απλώς μια γενικότερη αποστροφή για τον όρο, την οποία κι εγώ συμμερίζομαι απολύτως, και να μην θέλεις να γίνεις ένας (ακόμη) νομικός φραγκολεβαντίνος. Έχει γεμίσει ο τόπος από δαύτους...
Υγ4. Τελικά το «Υπόδειγμα» του Αθανασίου, είναι χαρακτηριστική περίπτωση εφαρμογής του ρητού: «Απ’έξω (γλώσσα) κούκλα, από μέσα (στερεότυπο) πανούκλα».
Υγ5.Επειδή η ανωνυμία μου (την οποία είχα παλιότερα αναγκαστεί για τεχνικούς λόγους να επιλέξω) ενοχλεί τους Συνιστολόγους, υπόσχομαι ότι στο επόμενο Post μου θα βαπτισθώ. Εδώ αφήνω το Anonymous για λόγους συνέχειας.
Γεια σου ρε Ανώνυμε, εισαι παλικάρι. Παραβλέπω τόσο το μέχρι αστειότητος αλαζονικό ύφος όσο και τα υπονοούμενα/χαρακτηρισμούς και μπαίνω στην ουσία.
1) Αν δεν ήξερα πόσο καλό παιδί είσαι θα πίστευα ότι όλα τα παραπάνω τα επιστρατεύεις για να υποτιμήσεις τον συνομιλητή σου. Επειδή σε ξέρω, όμως, το αποκλείω και τα αποδίδω όλα αυτά σε μαινόμενη τρικυμία εν κρανίω. Πώς αλλιώς να εξηγήσω το ότι αναφέρεσαι στην άποψή μου 'περί δικαιοσύνης' όταν προφανέστατα εξέφερα άποψη επί ενός ζητήματος απονομής δικαιοσύνης; Πώς αλλιώς εξηγείται η εμμονή σου στην βατραχοειδή μεταπήδηση από το δέον στον ον και αντιστρόφως; Επειδή, λοιπόν, είμαι αδαής και χρειάζομαι υπενθύμιση των βασικών θα σε παρακαλούσα να μου αναπτύξεις εν συντομία (σου βάζω δύσκολα τώρα) την περίφημη 'κρατούσα' 'αποψη περί τυπικής απονομής δικαιοσύνης και πως αυτό προκύπτει από το άρθρο 7Σ. Εκτός αν η παραπομπή αφορά μόνο το δεύτερο μισό της φράσης σου, οπότε έχει περιωπή θλιβερής ερμηνευτικής και παντελώς ανούσιας κοινοτοπίας. 'Ασε που τυπική εδώ δεν σημαίνει 'τεχνική', όπως φαίνεται να υπονοείς, αλλά 'σύμφωνη με τους τύπους' και αυτό δεν είναι καθόλου ασύμβατο με την αποστροφή μου για το τερατούργημα που καλείται 'ασφάλεια δικαίου'. Παρά το αυτονόητο του πράγματος, επαναλαμβάνω ότι μιλώ για το δέον: ό,τι κι αν λέει το Σύνταγμα ή η Ποινική Δικονομία, το δίκαιο είναι δίκαιο και το άδικο άδικο και αυτό δεν αλλάζει. Η δε 'ασφάλεια δικαίου' per se είναι νομικό κατασκεύασμα που δεν προκύπτει ως αναγκαία προέκταση καμμίας συνταγματικής ρύθμισης. Είναι σαν να υποστηρίζει κανείς ότι όσο όλοι οι κλέφτες μήλων πάνε ισόβια κατόπιν της περιγραφόμενης στον ΚΠΔ διαδικασίας η δικαιοσύνη θα αποδίδεται. Αυτό, φυσικά, δεν σημαίνει ότι οι τύποι δεν είναι -υπό τις παρούσες συνθήκες- απαραίτητοι για την ουσιαστική απονομή δικαιοσύνης - αλλά αυτό ούτε το αμφισβήτησα ποτέ ούτε χρειαζόταν να μας το υπενθυμίσεις, νομίζω. Εδώ σκόνταψες κι εσύ κι είναι κρίμα γιατί θέτεις σε κίνδυνο τα αρρενωπά μούτρα σου.
2)Δεν είπα ποτέ ότι Έλληνες νομικοί 'δεν μπορεί να είναι γίγαντες' και θα σε παρακαλούσα να μου χαρίζεις λίγη περισσότερη προσοχή - όπως βλέπεις και πάλι αποκλείω το ενδεχόμενο κακής προαίρεσης. Κάτι τέτοιο θα ήταν από στενόμυαλο ως ρατσιστικό. Υπεννόησα μόνο -και τώρα δηλώνω ρητώς- ότι αν μου ζητείτο να ονομάσω μερικούς 'γίγαντες της νομικής επιστήμης', παρά το άκομψο της φράσης, δε θα επέλεγα κανέναν συμπατριώτη μας. Αυτό συμπεριλαμβάνει και τους Ανδρουλάκη, Μανωλεδάκη. Αν αυτό με κάνει 'φραγκολεβαντίνο', τίθεμαι ταπεινά στην κρίση σας. Τουλάχιστον, όμως, δεν με κάνει Ελληνάρα, που γουστάρει φραπέ, σουβλάκι και ραχάτι και μειώνει όποιον δεν του μοιάζει. Αυτή η εσωστρέφεια με σκοτώνει πραγματικά: μου θυμίζει τους καθηγητάδες των διαδηλώσεων και των καταλήψεων που άφησαν το Harvard για να μας κάνουν την τιμή να διδάξουν τη νεολαία μας και τους υποβιβάζει το κατεστημένο της φραγκολεβάντικης επιστημονικής κοινότητας. Εγώ δε θα πάρω όμως.
ΥΓ: Παρεμπιπτόντως, αν δεν κάνω λάθος, όλοι οι 'γίγαντές' μας στους φράγκους πήγαν για να δουν το φως το αληθινό και οι περισσότεροι επίδοξοι διάδοχοί τους τους μιμούνται. Εκτός από κάποιους άλλους επίδοξους που μεγαλοστομούν από τα πάτρια για προφανείς λόγους.
ΥΓ2: Το επιχείρημα του Θανάση δεν ήταν "είναι κακό το να αγνοεί η αρεοπαγιτική νομολογία τη νεότερη θεωρία, επειδή είναι κακό το να αγνοεί η αρεοπαγιτική νομολογία τη νεότερη θεωρία" αλλά "είναι κακό το να αγνοεί η αρεοπαγιτική νομολογία τη νεότερη θεωρία, επειδή είναι κακό το να αγνοεί η αρεοπαγιτική νομολογία τη νεότερη θεωρία μόνο και μόνο επειδή είναι νεότερη θεωρία με ό,τι αυτό συνεπάγεται". Δεν ξέρω από λογική πως πας, αλλά θα σε παραπέμψω στα βασικά: πρώτα μαθαίνει κανείς να διαβάζει (φιλοσοφία) και μετά να αναλύει και να γράφει.
ΥΓ3: Εγώ δεν έχω πρόβλημα με την ανωνύμια, για να είμαι ειλικρινής. Απλά ελπίζω ότι όταν γράφεις με το ονοματάκι σου -ή με κάποιο αναγνωρίσιμο διαδικτυακό ψευδώνυμο- θα μας τιμάς με πιο προσεχτικά posts. Είμαι, ρε αδερφέ, αισιόδοξος άνθρωπος...
Λοιπόν Κωνσταντίνε, το πας για καβγά αλλά δεν θα σε ακολουθήσω. Θέλω να κλείσουμε και αυτό το διάλογό μας έχοντας κερδίσει κάτι (όπως πάντα). Άλλωστε το ξέρω ότι σε ταράζω με τα γραπτά μου και είμαι προετοιμασμένος (συνήθως) για τα χειρότερα.
Θα προσπαθήσω να απαντήσω χωρίς εξυπνάδες.
Λυπάμαι καταρχάς για το αλαζονικό μου ύφος. Αν υπήρξα πράγματι αλαζών, το θεωρώ σοβαρό σφάλμα, ανάμεσα σε άλλα και γιατί πήγα με αλαζονεία να χτυπήσω ένα βαθύτατα αλαζονικό στερεότυπο. Έτσι, μένει μόνο ο Blawger-Μιχάλης σε αυτό το διάλογο, για να σώσει την κατάσταση με την μετρημένη του συμμετοχή. Προσοχή όμως: Αν ούτε συ ούτε ο αγαπητός Αθανάσιος, αντιλαμβάνεστε πλέον την αλαζονεία του στερεοτύπου που υποστηρίζετε και ορισμένων σχολίων σας, το στοίχημα της θεωρητικής αυτοσυνειδησίας, το έχετε χάσει οριστικά...Το απεύχομαι γιατί είστε καλοί φίλοι. Αλλά, σε τελική ανάλυση, αυτό είναι πρόβλημά σας.
Αναφερόμενος στο ά.7Σ εννοούσα κάτι απλό: Σε συστήματα στα οποία, το αν κάτι είναι έγκλημα (δηλ. άδικο, δηλ. μη δίκαιο) καθορίζεται με τυπικό-τεχνικό τρόπο (nullum crimen sine lege), η (ποινική) δικαιοσύνη είναι εξ ορισμού τυπική. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε αυτή την τυπική δικαιοσύνη να τη νοούμε ως βαθιά «ουσιαστική», θεωρώντας την ως κατάκτηση νομικού πολιτισμού. Όμως απόψεις του τύπου «δε με νοιάζει τι λέει το Σύνταγμα, το δίκαιο είναι δίκαιο και το άδικο άδικο» είναι φυσικοδικαιικές απόψεις που δεν χωρούν στην έννομη τάξη μας. Μπορείς βέβαια να τις επικαλείσαι, αλλά για την πάρτη σου. Ως προς τη διαφορά δικαιοσύνης και απονομής δικαιοσύνης, που εισάγεις, δεν την κατανοώ απολύτως, ώστε να απαντήσω. Κατά τα άλλα, το ότι η ασφάλεια δικαίου είναι βασικό συστατικό της αρχής του κράτους δικαίου, σχετίζεται με την αρχή της εμπιστοσύνης του πολίτη στο κράτος και μπλα μπλα: αυτά είναι Συνταγματικό Δίκαιο, για το οποίο σε παραπέμπω σε ειδικά συγγράμματα, που ως νομικός θα έχεις ασφαλώς υπόψη σου. Η αρχή του κράτους δικαίου και το περιεχόμενό της (άρα και η αρχή της ασφάλειας δικαίου) δεν προκύπτει από μία (μόνο) συνταγματική ρύθμιση αλλά από πλέγμα ρυθμίσεων. Και δεν αμφισβητήθηκε ποτέ και από κανέναν (μέχρι το Post σου) –είναι δε γνωστό, ότι, ιστορικά, το τυπικό κράτος δικαίου (ασφάλεια) προηγήθηκε του ουσιαστικού (ουσία). Ως προς το ά.7Σ τώρα και την ασφάλεια δικαίου, η σχέση είναι προφανής: Δεν επιτρέπεται λ.χ. η αναλογία in malam partem. Δεν επιτρέπεται απονομή ουσιαστικής δικαιοσύνης εις βάρος της αρχής της τυπικότητας, δηλ. της ποινικής νομιμότητας.
Πάμε στα υπόλοιπα:
Ο όρος «νομικός φραγκολεβαντίνος» θα πρέπει να σε εκνεύρισε αντί να σε διασκέδασε. Περίεργο... Εγώ τον θεωρώ πετυχημένο και φοβάμαι μην μου τον υφαρπάξει στο μέλλον ο γλωσσοπλάστης Αθανάσιος! Η διευκρίνισή σου στο όλο θέμα ήταν απαραίτητη: Πλέον καταλαβαίνω, ότι δεν βρίσκεις ούτε έναν συμπατριώτη συγγραφέα μας που να μπορείς να τον χαρακτηρίσεις «γίγαντα» αλλά, πάντως, δέχεσαι τη δυνατότητα να υπάρχουν κάποιοι, τους οποίους εσύ να αγνοείς. Όλα καλά λοιπόν. Αν όμως εννοούσες κάτι τόσο απλό, τότε πως εξηγείται η αποστροφή του ύφους σου όταν ο Μιχάλης μίλησε για Έλληνες νομικούς γίγαντες (το «δεν κρατήθηκα» δηλαδή); Δεν διέκρινα στην ερώτησή σου ειλικρινή αγωνία να ενημερωθείς λ.χ. για κάποιον Έλληνα νομικό γίγαντα (που ίσως να αγνοείς) αλλά σε είδα να «μην κρατιέσαι» να αμφισβητήσεις δι’ ερωτήσεως την ίδια τη δυνατότητα ύπαρξης συμπατριωτών «νομικών γιγάντων». Γι’ αυτό και προχώρησα στην παρατήρησή μου. Από την πλευρά μου, πάντως θα θεωρήσω πια ότι το «δεν κρατήθηκα» εξηγείται από την έκπληξή σου (που υπάρχουν τελικά και Έλληνες νομικοί γίγαντες που αγνοείς) και ότι δεν υπονοείται εκεί καμία αδυναμία ύπαρξης αυτού του είδους (που θα σε αφορούσε άλλωστε και προσωπικά στο μέλλον και θα ήταν ανοησία να την υπονοήσεις). Έτσι, τελειώνουμε ειρηνικά και αναίμακτα. (και μπορείς πια να πας να ξαναδιαβάσεις Ανδρουλάκη μέχρι να καταλάβεις τη γιγαντοσύνη του!).
Τα περί ραχατιού, Ελληνάρα, φραπέ, εσωστρέφειας (έχεις κάνει σε κόμμα πρόσφατα, Κωνσταντίνε;) κλ.π. τα αφήνω κατά μέρος. Προφανώς, σου μετέδωσα άθελά μου τη μαινόμενη τρικυμία στο μυαλό μου (ως προς την ύπαρξη της οποίας, βεβαίως, έπεσες διάνα!), και εσύ από τρικυμία συνειρμών την έκανες προσωπικό ναυάγιο ασυναρτησίας. Τί να πω, ήταν λάθος μου και σε πήρα στο λαιμό μου...
Τελειώνουμε –όπως πάντα- με μια πιρουέτα στη Λογική (και όχι τη «Φιλοσοφία» του Κωνσταντίνου, η οποία όπως παρατηρώ έχει ένα σοβαρό στυλιστικό πρόβλημα: βρίθει -άνευ λόγου- της φράσης per se):
Ο Αθανάσιος δεν άρθρωσε κάποιο επιχείρημα (στο Υπόδειγμα). Χιουμοριστικό κείμενο έγραψε ο άνθρωπος. Γι’ αυτό είπα, ότι «αν εκληφθεί (το κείμενό του) ως επιχείρημα», αυτό συνιστά λήψη του ζητουμένου. Εσύ, τώρα, λες ότι αναδιατυπώνεις ορθότερα το επιχείρημα του Αθανασίου. Και μας δίνεις ένα νέο, ενδιαφέρον επιχείρημα που εδώ θα ήθελα να ελέγξω στη μη-ρητορική μορφή του. Αυτή, είναι νομίζω η εξής (1):
Π1 Το ότι κάτι είναι νεότερη θεωρία δεν είναι επαρκής λόγος για να το αγνοεί ο ΑΠ.
Π2 Είναι κακό να αγνοεί ο ΑΠ κάτι, όταν δεν υφίσταται επαρκής λόγος για να το αγνοεί.
Σ Είναι κακό να αγνοεί ο ΑΠ κάτι που είναι νεότερη θεωρία.
Ο πυρήνας και η ουσία αυτού του επιχειρήματος είναι η Π1: Αυτή μας λέει ότι οι Αρεοπαγίτες δεν νομιμοποιούνται -από την πλευρά τους- να επικαλούνται ένα επιχείρημα της μορφής:
Π1Αυτή είναι νεότερη θεωρία
Σ Άρα μπορώ να την αγνοήσω κατά τη δικαιοδοσία μου.
Αν η άποψη του Αθανασίου (στην κατά Κωνσταντίνον ερμηνεία), είναι ότι οι δικαστές δεν νομιμοποιούνται να χρησιμοποιούν ένα επιχείρημα σαν το 2, θα συμφωνήσω μαζί του σε μεγάλο βαθμό σε δεοντολογικό επίπεδο (με την επιφύλαξη της μεγαλύτερης ασφάλειας δικαίου που παρέχει η κρατούσα παλιά θεωρία και θα πρέπει να εκτιμάται). Θα ρωτήσω όμως –μεταπηδώντας βατραχοειδώς!- στο εμπειρικό επίπεδο: Πώς ξέρετε (Κωνσταντίνε και Αθανάσιε) ότι οι δικαστές λειτουργούν βάσει του 2; Γιατί βέβαια, στο διάλογό μας δεν μιλάτε μόνο για το δέον γενέσθαι αλλά ισχυρίζεστε ότι περιγράφετε και το τί πράγματι συμβαίνει. Αυτό, εκτός από λήψη του ζητουμένου (γιατί πρέπει φυσικά να αποδείξετε ότι οι δικαστικοί σκέφτονται όπως λέει το 2 και όχι απλώς να το επικαλείστε) συνιστά και κακοπροαίρετη υπόθεση. Μόνη απόδειξη που προσφέρετε εδώ είναι ότι οι αρεοπαγιτικές αποφάσεις δεν περιέχουν συχνή αναφορά στη νεότερη θεωρία: Αυτό όμως, από μόνο του, δεν σημαίνει ότι οι Αρεοπαγίτες απορρίπτουν τη νεότερη θεωρία επειδή είναι νεότερη: Ενδέχεται να την απορρίπτουν μετά από προσεκτική μελέτη, ή επειδή η παλαιότερη και κρατούσα θεωρία είναι πιο αποδοτική ή για χίλιους δυο άλλους λόγους. Κανείς δεν ξέρει...
Όταν όμως κανείς δεν ξέρει, πώς δικαιολογούνται μομφές περί τεμπέληδων, αδαών, απρόθυμων να «σκεφθούν» και «να διαβάσουν βαρετά βιβλία με περίεργες λέξεις», δικαστικών και δικηγόρων, που μάλιστα είναι οι «περισσότεροι»; Πώς εξηγούνται τέτοιες ξερολίστικες εκφράσεις, απαράδεκτες για το ύφος που τις χαρακτηρίζει όσο και για την έλλειψη οποιασδήποτε ουσιαστικής τεκμηρίωσης; Στη βάση ποιάς ακριβώς βεβαιότητας και γνώσης λέγονται τα παραπάνω (πέρα από το διάβασμα πενήντα-εκατό αποφάσεων σε περιοδικά;) Στη βάση ποιάς μη-αλαζονείας καλαμοεφιππεύουν αγρίως οι αγαπητοί φίλοι μου σε αυτόν τον διάλογο, και από ποίον οίστρο τσιμπημένοι, καταλογίζοντας σε μένα κατόπιν (ο Κωνσταντίνος εξ αυτών) αλαζονεία;
Έδωσα προσωπικά μια εξήγηση και επιμένω σε αυτή: Πρόκειται για ένα στερεότυπο, εδώ, που σας κατατρέχει και το συντηρείτε πανίσχυρο, αντί να το εγκαταλείψετε τρέχοντας. Το ξαναπεριγράφω: Δεν χρειάζονται επιχειρήματα, δεν χρειάζονται καλοί λόγοι, δεν χρειάζεται καν αφορμή προκειμένου να θάψει ο θεωρητικός τον «πρακτικό νομικό» (και ιδίως τον δικαστή Αρεοπαγίτη). Είναι αυτονόητο (κακό) συνήθειο του επαγγέλματος (υπό την έννοια αυτή, ο όρος «Υπόδειγμα παρατηρήσεων» είναι απόλυτα επιτυχημένος, γιατί τονίζει το στερεοτυπικό του πράγματος). Αρκεί ο πρακτικός να μην μας δίνει τη σημασία που θα θέλαμε (ως μικρο-συντεχνία) να μας δίνει, αρκεί να έχουμε στη διάθεσή μας ένα στερεότυπο που κληρονομήσαμε από τους πνευματικούς μας δασκάλους, και μια βαθιά αμφιβολία (ή αντίστροφα μια αφελή πίστη) σχετικά με την πραγματική αξία της θεωρίας που διαβάζουμε ή κάνουμε, και –ξαφνικά- όλες οι προϋπόθεσεις έχουν συντρέξει: Έχουν ξεπροβάλει ήδη οι αρεοπαγιτικοί ανεμόμυλοι, και οι Δον Κιχώτες της θεωρίας έχουμε ήδη αρχίσει να καλπάζουμε όλοι μαζί, «υποδειγματικά» εναντίον των «αδαών»...
Υγ. Οφείλω εδώ ένα υστερόγραφο -άσχετο με το θέμα μας- στον Κωνσταντίνο: Κωνσταντίνε μου, έχω από καιρό πάψει να ασχολούμαι με θέματα ανούσια όπως «ποιός σπούδασε που», «τί τίτλους έχει», «ποιον Καθηγητή είχε» κ.λπ. Μη μου λες λοιπόν τί κάνανε οι Καθηγητές μας και τί δεν κάνανε. Προφανώς οι περισσότεροι πήγαν στο εξωτερικό και σπούδασαν. Έ και; Ο Μανωλεδάκης λ.χ. δεν πήγε. Κάποιοι πήγαν και κάποιοι δεν πήγαν. Όσοι πήγαν πράξανε ορθώς. Ορθώς έπραξαν και όσοι δεν πήγαν. Δεν με απασχολεί. Δεν καταλαβαίνω γιατί με επαναφέρεις σε τέτοιες συζητήσεις, που είναι –κατά την ευρηματική φράση του Αθανασίου- «για το πέος έφιππες». Ουσία έχει το τι γράφουμε και το τί λέμε, όχι το τί τίτλους κουβαλάμε, το που σπουδάσαμε, το ποιούς παρακολουθήσαμε κ.ό.κ. Αν δεν τις ξεπέρασες ακόμη αυτές και άλλες προκαταλήψεις, μετά από τόσα χρόνια στο άριστο πανεπιστήμιο όπου βρίσκεσαι, και εξακολουθείς να πιστεύεις ότι μόνο εκεί (ή κάπου αλλού) δίδεται το «φως το αληθινόν» (όπως το ονομάζεις!), τότε στενοχωριέμαι, γιατί σε εκτιμώ: Δεν υπάρχει «φως αληθινό» πουθενά αλλού εκτός από το κεφάλι μας.
Υγ. Επίσης στη θέση σου δεν θα ήμουν καθόλου αισιόδοξος: Ανώνυμος ή Επώνυμος, δεν θα σε αφήνω σε ησυχία (εφόσον έχω χρόνο). Σε τί ελπίζεις λοιπόν;
Κατ' αρχάς, ευχαριστώ για τις επεξηγήσεις και τις παραπομπές σε συγγράματα που θα έπρεπε, προφανώς, να τιμώ ως Ευαγγέλια για να πείθω ότι τα έχω υπ' όψιν μου. Κατά τα λοιπά, συνεχίζεις στους ίδιους ρυθμούς να διαστρεβλώνεις τα γραφόμενά μου και, ενώ, επί της ουσίας, λίγα έχω να πω, αναγκάζομαι να διευκρινήσω τα κάτωθι.
1) Όπως πάντα, διαβάζω ό,τι γράφεται με χαλαρή και θετική διάθεση - ούτε λόγος για καυγάδες και τα συναφή. Απλά, εσύ δε διασκεδάζεις όσο εγώ όταν επιστρατεύει κανείς το δικό σου ύφος για να σου απαντήσει. ΟΚ, θα το θυμάμαι στο μέλλον.
2) Φυσικά, μπορώ να λέω ό,τι θέλω 'για την πάρτη μου' ακόμα κι όταν δεν είναι σύμφωνο με τα ιερά κείμενα του δικαίου μας. Μπορώ ακόμα-ακόμα να είμαι και φυσικοδικαιιστής (!) αν μου κάνει κέφι και σε ευχαριστώ που μου το αναγνωρίζεις. Αν νομίζεις, όμως, ότι η θέση μου προδίδει τις αρχές του θετικού δικαίου είμαι υποχρεωμένος να κάνω κάτι που εσύ αγαπάς αλλά εγώ δεν συνηθίζω: σε παραπέμπω στα κατάλληλα αναγνώσματα.
3) Εγώ γράφω με το όνομά μου την άποψή μου και δέχθηκα, ακόμα και όταν, με εντελώς άκομψο τρόπο, με υποχρέωσες να εκφέρω γνώμη για δύο σημαντικούς έλληνες νομικούς, να σου απαντήσω. Η γνώμη μου είναι αυτή που διαβάζεις και μπορείς να την κρίνεις όπως θέλεις. Αυτή η εμμονή, όμως, σε στεροτυπικές θέσεις και η ανακύκλωση κολλημάτων που μου αποδίδεις είναι μία επίθεση κάτω από τη ζώνη. Κι αυτό διότι δεν προσφέρεις ούτε ένα ιώτα για να μας δείξεις γιατί εγώ προσωπικά λέω το Α επειδή το Α είναι στερεότυπο και όχι επειδή το σκέφτηκα, ρε αδερφέ, και μου φάνηκε πως έτσι είναι. Αυτό εγώ το λέω κακή προαίρεση και εδώ σταματώ.
4) Το αποκορύφωμα της κούφιας ρητορικής έρχεται στο τέλος. Ζητώ συγγνώμη από όλους για την έκφραση,αλλά εδώ ξεπερνά τα όρια η διαστρέβλωση των γραφομένων μου. Πού λέω εγώ ότι το Α πανεπιστήμιο ή ο Α καθηγητής διδάσκει την αλήθεια και οι άλλοι φούμαρα; Πού λέω ότι η ποιότητα της γνώμης κάποιου εξαρτάται από το πού σπούδασε (αν είναι δυνατόν!); Τίνι τρόπω σε 'επαναφέρω' σε συζητήσεις για τα εδώ και τα εκεί πανεπιστήμια; Στηλίτευσα απολύτως συνειδητά τις δύο φυλές των ελλήνων σπουδαγμένων: απο την μία υπάρχουν, όντως, οι προτιμήσαντες το εξωτερικό που βλέπουν την ελληνική παραγωγή αφ' υψηλού και από την άλλη οι ελληνάρες που μηδενίζουν τα πάντα και μας πληροφορούν ότι είτε κάνεις το προπτυχιακό σου στο Harvard είτε οπουδήποτε στην Ελλάδα είναι το ίδιο και το αυτό. Και τα δύο είναι αστεία και γι' αυτό μου φάνηκε αφόρητα εσωστρεφής η αντίληψη ότι έχουμε αυτή την στιγμή 'νομικούς γίγαντες' στην Ελλάδα. Μάλλον θα πρέπει να αφήσουμε αυτούς που ζουν έξω από το χωριό μας να μας πουν αν είναι όμορφο. Από εκεί και πέρα, θα πρέπει να σου υπενθυμίσω ότι εγώ ουδέποτε υποτίμησα το ελληνικό πανεπιστήμιο και το έχω δείξει και στην πράξη τιμώντας τη δέσμευσή μου απέναντί του παρά τις τρομερές δυσκολίες που αυτό συνεπάγεται. Αλλά έχουν δει πολλά τα μάτια μου μέσα κι έξω από το χωριό μας και έχω τις απόψεις μου που ποτέ δε θα καταντήσουν ισοπεδωτικές για να χαιρόμαστε όλοι οι χωρικοί - είτε με 'συμφέρει' να λέω αυτό που βλέπω είτε όχι. Αυτά, διότι αναφέρθηκες σε πράγματα που όσοι κάνουν τον κόπο να ασχολούνται μαζί μας δε γνωρίζουν και δημιουργούνται λαθεμένες εντυπώσεις.
ΥΓ: Δε θυμάμαι να είπα ποτέ ότι ελπίζω ότι θα πάψεις να γράφεις - το ακριβώς αντίθετο είπα: ελπίζω να αρχίσεις.
ΥΓ2: Ακόμα, δε νομίζω πως ξέρει κανείς σε αυτό το ιστολόγιο πού, τι και με ποιον σπούδασε ο καθένας μας. Άρα, μάλλον οι προκαταλήψεις που μου φορτώνεις δεν είναι και τόσο προφανείς.
ΥΓ3: "Δεν υπάρχει φως αληθινόν παρά μόνο στο κεφάλι μας"; Συγκλονιστική άποψη, αλλά εξακολουθώ να ελπίζω πως δεν είναι έτσι - αλλιώς τσάμπα συζητάμε.
ΥΓ4: Είσαι σίγουρος ότι τις έχεις ξεπεράσει αυτές τις συζητήσεις που με κατηγορείς ότι επαναφέρω; Διότι, μέχρι στιγμής, είσαι ο μόνος που τις αγγίζει - από το προηγούμενο post σου ήδη.
ΥΓ5: Αρκετά, νομίζω, με αυτή την ανούσια κουβέντα. Θα ανεβάσω κάτι άλλο για να συζητήσουμε επί της ουσίας και δεσμεύομαι ότι δε θα παρασυρθώ εκ νέου σε τέτοιου ύφους αντιπαραθέσεις.
Post a Comment
<< Home